Uitgelicht: Verboden over te vliegen

De uitspraak van de rechtbank van eerste aanleg die het gebruik van twee vliegtuigroutes aan banden legt, is een overwinning van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op de federale overheid. De argumentatie die de rechter gebruikt, laat gewoonweg toe om vliegen boven Brussel volledig te verbieden.

En toen kwam, als de pointe van absurd theater, de uitspraak van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel. De rechter oordeelt op 31 juli dat de Belgische staat het gebruik van twee vliegtuigroutes boven Brussel moet aanpassen. Die twee vliegtuigroutes, de zogenaamde kanaalroute en de ‘bocht naar links’, worden sinds het federale luchthavenakkoord uit 2010 gebruikt voor opstijgend vliegverkeer van de luchthaven van Zaventem. Sinds februari 2014 zijn die routes fel gecontesteerd en gepolitiseerd.

Even opfrissen. In het voorjaar van 2010, net voor de regering-Leterme II valt, komt de federale staatssecretaris Etienne Schouppe (CD&V) met zijn collega’s het zogenaamde ‘luchthavenakkoord’ overeen. Dat akkoord voorziet een rationalisering van de dan bestaande vliegtuigroutes, een optimalisering van het start- en landingsbanengebruik en een moratorium op het aantal nachtvluchten. Het is de bedoeling dat het fel gepolitiseerde dossier rond de luchthaven - denk aan spreidingsplannen, DHL, nachtvluchten e tutti quanti - voor eens en altijd een rationele oplossing krijgt. Dat lukt ook aardig, want heel wat mensen zijn het erover eens dat het luchthavenakkoord voor (communautaire) rust boven en rond Brussel zorgt.

Maar dan valt de regering Leterme-II nog voor de akkoorden werkelijkheid kunnen worden. Dat kunnen ze pas vanaf het najaar van 2011, wanneer na een lange regeringsvorming Melchior Wathelet (CDH) de opvolger wordt van Etienne Schouppe. Wathelet vervult zijn rol goed en voert het akkoord uit. Maar het implementeren van nieuwe vliegtuigroutes gebeurt niet zomaar, de procedure duurt makkelijk dertig weken, en moet uiteraard door Belgocontrol, de Belgische luchtverkeersleiding, goedgekeurd worden. Belgocontrol verandert alleen de ‘bocht naar links’ boven Brussel: in het luchthavenakkoord van 2010 is voorzien dat vliegtuigen op 2.200 voet (733 meter) naar het zuiden draaien, maar Belgocontrol ziet in dat maneuver op die hoogte een gevaar voor botsingen. De bocht wordt dan ingesteld op 1.700 voet (566 meter). Ondertussen zijn we al februari 2014.

Met de aangepaste bocht naar links krijgen Brusselse gemeenten als Etterbeek, Elsene, Watermaal-Bosvoorde en Oudergem wel meer vliegtuiglawaai over hun hoofd. Het gebruik van de bocht past immers in een rationeel gebruik van vliegtuigroutes, en dat houdt eigenlijk in dat er meer boven Brussel gevlogen moet worden omdat de luchthaven zo is gepositioneerd dat de meest veilige routes boven Brussel leiden. Er volgt echter bewonersprotest uit de gemeenten, en in een verkiezingsjaar wordt dat protest (opnieuw) fel gepolitiseerd. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest trekt, tezamen met enkele buurtcomités en gemeentebesturen, naar de rechtbank van eerste aanleg.

Geen vliegtuigen meer
Waarom er voor een rechtbank wordt gekozen, en niet voor de Raad van State, wordt al gauw duidelijk: Brussel beroept zich op haar stringente milieuwetgeving om de vliegtuigen te weren, en met die argumentatie is er geen Raad van State nodig. Met succes, want de rechter volgt die redenering. Omwille van de overlast moeten de bocht naar links en de kanaalroute boven de gemeenten Brussel, Molenbeek en Anderlecht, aangepast worden. Het is te zeggen: de kanaalroute mag niet meer gebruikt worden door zware vrachttoestellen, en de bocht naar links mag niet gebruikt worden zoals aangepast in februari 2014. Lezen we het vonnis van de rechter verder, dan blijkt dat er gebruik wordt gemaakt van nog een ander argument: een dichtbevolkte stad overvliegen is gevaarlijk, want er kunnen zich ongelukken voordoen. De federale overheid heeft drie maanden de tijd om de situatie te veranderen.

Daarmee is het luchthavendossier opnieuw in een politiek-economisch gevaarlijke bouillabaise terechtgekomen. Het laten aanpassen van de twee voorgenoemde routes betekent alle vliegverkeer over de stad in feite weren, ja, zelfs onmogelijk maken als men het argument van gevaar over dichtbevolkte wijken serieus neemt. De noordelijke vliegroutes - boven het dichtbevolkte Koningslo, Strombeek, Jette, Dilbeek, en hoog-Molenbeek - zullen als gevolg alle zware vrachtverkeer over zich heen krijgen. Drie maanden is immers veel te krap om zomaar nieuwe routes uit te vinden. De federale overheid heeft al laten weten geen beroep te zullen aantekenen tegen de beslissing.

Een oplossing zou er uit kunnen bestaan dat men stopt met op Zaventem een luchthaven uit te baten. Alleen dan is de volksgezondheid van iedereen echt gegarandeerd. Een andere oplossing is die van heel wat Franstalige politici - die van CDH voorop - om het luchtverkeer in heel België beter te verdelen, met behulp van de luchthavens van Charleroi en Luik. Het moet zijn dat daar geen mensen wonen die wakker kunnen liggen tijdens dolle overvlogen nachten.