Stadsrondleidingen in de lift: 'Passie van de toerist steeds meer centraal'

Er beweegt wat voor de gidsenverenigingen en de 843 gidsen in Brussel. VisitBrussels creëerde een nieuwe afdeling Discover the City, die het aanbod aan geleide tours meer afstemt op de passie van de toerist. Tegelijkertijd werkt de pas opgerichte Federatie van Gidsenverenigingen in Brussel aan een kwaliteitserkenning van de gids.

In Rome mag je zonder erkende gidsenopleiding en badge niet gidsen in het gros van de beschermde sites. De stad waakt over de kwaliteit van de toelichting bij haar patrimonium. In Brussel mag Jan Modaal vrijuit groepen rondleiden, of hij nu historicus is, een boekje over iets geschreven heeft of een ludieke entertainer is – iets waar vooral Amerikanen dol op zijn.

Er is maar één echte ‘gidsopleiding Brussel’ erkend door Vlaamse Gemeenschap, een tweejarige vorming die bij Coovi en bij Syntra gegeven wordt. Alle gidsenverenigingen hebben een interne scholing, naast of los van de professionele methodiek van gidsen.

Sinds vele decennia bieden verenigingen een divers palet aan stadsbezoeken aan. Op de website van de Stad Brussel staan tientallen aanbieders van geleide wandelvoordrachten en tours per bus, fiets, koets, boot of joggingparcours. Enig probleem: je geraakt er snel je weg in kwijt. Elke vereniging heeft haar specifieke invalshoek, historische benadering en stijl.

Bij het gewestelijk toerismebureau VisitBrussels is de insteek verschillend. Daar worden de tours per thema of ‘passie’ voorgesteld. Het lijstje met aanbieders van die thematische rondleidingen (vzw’s, onafhankelijke gidsen en bvba’s) volgt na de onderwerpkeuze.

Grote groep Fransen
“Toeristen kiezen meestal voor hun passies, voor wat hen boeit,” stelt Charlotte Raymond, Guided Tours-coördinator bij het nieuwe Discover the City van VisitBrussels. “Vandaar dat we de sector van aanbieders willen structureren en het aanbod coördineren.”

Inmiddels zijn er al bijna 80 verenigingen of aanbieders van geleide wandelvoordrachten in het gewest. De verscheidenheid aan ‘ontdekkingsformules’ of ‘passies’ voor de stad is enorm.

Raymond: “Er worden 426 routes aangeboden in vier talen, 146 enkel in het Frans en 21 enkel in het Nederlands. Dan zijn er nog de anderstalige tours, zoals die van bvba Bravo Discovery, dat de Zuid-Amerikaanse markt bedient. De meest aangevraagde tours blijven de Vijfhoek, art nouveau, de Europese wijk, gastronomie, de Marollen en de ‘hoogtepunten van het Gewest’, van Stadhuis tot Atomium. Daarnaast bestaan er een heleboel alternatieve, exclusieve en op maat van de actualiteit gemaakte tours, zoals naar aanleiding van de Europalia-tentoonstellingen. Naar alles is er vraag.”

Nieuwe cijfers van VisitBrussels uit 2014 tonen dat individuele toeristen die een rondleiding willen doen, voor 36 procent uit Frankrijk komen, voor 18 procent uit Duitsland, voor 13 procent uit België, en voor 10 procent uit Nederland en Zwitserland. Noord- en Zuid-Amerikanen hinken achterop, met 3 procent. De grootste groep bezoekers zijn sowieso de Fransen, gevolgd door Duitsers en Engelsen.

Gratis kan ook
In het proefschrift waarmee Raymond aan de ULB afstudeerde, bracht ze de sector in kaart. “De bezoekers die gidsbeurten boeken of daartoe de intentie hebben, worden goed opgevangen door de gidsenverenigingen en commerciële touraanbieders. Het biedt werk aan 843 actieve gidsen, meestal in bijberoep. De helft werkt voor drie organisaties. In 2011 leverden alle gidsen samen 14.000 prestaties (gidsbeurten), in 2014 waren dat er al 17.200. En dat voor respectievelijk 294.000 bezoekers in 2011 en 343.300 in 2014.”

“De stijging spreekt voor zich: de vraag neemt toe. Ik tel 982 verschillende gegidste routes door Brussel. We werken nog aan een ‘maandbarometer’ waarmee geteld kan worden wanneer er een piek is. Daarmee zou tijdens en naast het toeristisch topseizoen april-juni en september-oktober eindelijk af te leiden zijn waarin toeristen geïnteresseerd zijn.”

Alles doet vermoeden dat de markt zichzelf verdeelt onder de aanbieders van geleide tours. VisitBrussels heeft zelf geen gidsen meer. Vroeger werkte de organisatie samen met Gidsen voor Brussel en België (opgericht in 1969), die met 48 aangesloten gidsen (en jaarlijkse bijscholingsmogelijkheden) de oudste en bijna de grootste aanbieder in Brussel is.

Japanners
Her en der zorgen federale instellingen voor monopoliecontracten van verenigingen. Zo mogen enkel Arkadia en Korei in het Justitiepaleis en vzw Flagey gidsen. Zelfstandige gidsen kunnen hierdoor naast het net vissen.

Nieuwkomers als de Free Tours van het bedrijf Sandemans New Brussels (met tweemaal daags op een vast vertrekuur een tour voor particulieren) vullen een gat in de markt, die matig gereguleerd is in het gewest.

“Een gratis tour is nooit gratis,” stelt Raymond. “Er wordt een fooi verwacht die makkelijk tien euro wordt – zo’n drie euro gaat naar het bedrijf. Bij groepen van dertig personen of meer brengt dat snel 300 euro op, terwijl een zelfstandig gediplomeerd gids maar 95 euro per uur vraagt.”

“Wij zien de gratis tours niet als concurrentie,” stelt Michaëlla Van Huyneghem, voorzitter van GBB. “Onze gidsen hebben vooral veel vraag naar de klassieke centrumtour, de art-nouveau-promenades en de site Coudenberg. Ik blijf groeipotentieel zien, op alle vlakken. De crisis mag dan wel voor wat minder aanvragen van Belgische en Europese reisorganisatoren gezorgd hebben, het wordt gecompenseerd door een stijging uit Azië waar de middenklasse groeit en reist. Japanners brengen altijd hun eigen gids mee, maar Chinezen en Maleisiërs hebben hun tolk en vragen een Engelstalige Brusselgids aan.”

Nieuwe federatie
Terug naar het vrije marktprincipe, waar democratiebewuste gidsen wel achterstaan, maar de dupe van kunnen zijn. Bewust van de wrevel en de uitblijvende regelgeving, die al begin jaren 1980 werd aangeklaagd, heeft VisitBrussels de betrokkenen rond de tafel gebracht: het verenigingsveld, gidsen en ondernemingen. Eind vorig jaar ontstond van daaruit de Federatie van Gidsenverengingen in Brussel (FGB).

Raymond van VisitBrussels: “Bedoeling is dat de FGB concrete doelstellingen afbakent en het statuut van het gidsenberoep uitwerkt.” Daartoe worden alle partners op een eerste vergadering in juni uitgenodigd. Het idee is om de erkende stadsgids een badge van de federatie te laten dragen, zodat die man of vrouw herkenbaar is. De problematiek van gidsenkwaliteit en erkenning is daarmee van VisitBrussels doorgeschoven naar de federatie.