De lobbyhotspots van Brussel

In de Europese hoofdstad verdienen zo'n 15.000 mensen hun brood met lobbyen. Met de top van Kopenhagen in aantocht kloppen die overuren. Wij zetten de hotspots van de klimaatlobby voor u op een kaart. [1 reactie]

Bekijk de lobbyhotspots op de kaart

Toen enkele weken geleden duidelijk werd dat de klimaattop in Kopenhagen geen opvolger voor het Kyoto-protocol zou opleveren, schreeuwden milieuverenigingen uit heel de wereld moord en brand. Links en rechts zal echter ongetwijfeld ook een flesje Laurent-Perrier ontkurkt zijn toen het nieuws bekendraakte. Energie brengt immers massa's geld in het laatje.

Voorbeeld: de oliemaatschappij Royal Dutch Shell draaide vorig jaar een omzet van 458 miljard dollar. Bedrijven uit de sector hebben er dus alle belang bij dat hun belangen niet geschaad worden. Lobbyisten moeten ervoor zorgen dat bedrijven als Shell zo min mogelijk getroffen worden door nieuwe regels en verdragen.

In Brussel zijn ze met ongeveer vijftienduizend, en ze zitten bijna allemaal in de Europese wijk. De Europese Commissie, die de bulk van de Europese wetsvoorstellen indient, beschikt in Brussel over een legertje ambtenaren en medewerkers van 35.000 man. Er is dus grofweg één lobbyist per tweeëneenhalve Europese ambtenaar.

Lobbyhotspots op de kaart

Onbekend fenomeen
Het lobbyfenomeen in Brussel is bij het grote publiek vrij onbekend, maar wie het al langer in de gaten houdt, is de ngo Corporate Europe Observatory (CEO). Zij willen ruchtbaarheid geven aan lobbywerk en ze pleiten voor meer transparantie in het wereldje. Voor de geïnteresseerde burger organiseren ze wandelingen langs de lobbyhotspots van de stad. Wij doken met Nina Holland en Olivier Hoedeman, twee medewerkers van CEO, in de wereld van de klimaat- en energielobby.

"In de jaren 1990 concentreerde de klimaat- en energielobby zich op het in twijfel trekken van de klimaatverandering," zegt Hoedeman. "Nu hebben ze het geweer van schouder veranderd en concentreren ze zich op het afzwakken van op stapel staande wetgeving, of ze proberen die op de lange baan te schuiven." En profetisch voegt hij eraan toe: "Wij verwachten alleszins geen nieuw klimaatakkoord in Kopenhagen."

"In de jaren 1990, na de ondertekening van het Verdrag van Maastricht, is het aantal lobbyisten exponentieel gestegen," zegt Holland. "De meesten van hen concentreren zich op de Europese Commissie, maar nu het Europese parlement door de recente hervormingen aan invloed wint, zie je ook daar meer en meer lobbyis­ten opduiken."

Onderbemand
"De Commissie zelf heeft te weinig mankracht en is dus sterk afhankelijk van externe input. Van lobbyisten, maar ook van nationale ambtenaren en andere beleidsmakers. Het blijft natuurlijk ook een politieke keuze om lobby toe te laten. De Commissie doet voor haar wetgeving een beroep op ongeveer duizend adviesgroepen. In die adviesgroepen zit zowel de lobby als vertegenwoordigers van de lidstaten. De agenda staat dus onder invloed van het bedrijfsleven. Maar overleg met die adviesgroepen ruimt wel eventuele problemen met de lidstaten uit de weg."

"In dit alles zijn de ngo's ondervertegenwoordigd: zij maken maar vijf à tien procent uit van het totale aantal lobbyisten. Bij een milieuwet kan het zijn dat er één ngo-lobbyist aanwezig is, tegenover twintig lobbyisten uit het bedrijfsleven. Strikt genomen lobbyen de ngo's ook, maar zij hebben veel minder mensen en middelen."

Er zijn verschillende soorten lobbyisten en verschillende soorten groepen die zich ermee bezighouden. Je hebt de lobbyconsultant : hij is 'te huur' en lobbyt op bestelling. Zie je het wat groter, dan kun je aankloppen bij een advocatenkantoor. Grote bedrijven hebben uiteraard hun eigen lobbyafdeling om hun belangen in Brussel te behartigen. Voorts zijn er nog sectorlobbygroepen zoals de European Chemical Industry Council (Cefic). En ten slotte zijn er de denktanks. Zij proberen de boodschap van het bedrijfsleven via debatten naar buiten te brengen.

Het wordt tijd om eens op stap te gaan...

Schumanplein
Onze eerste halte: Rond Point Schuman. Het hart van de EU, en daarmee ook het hart van het lobbynetwerk in Brussel. Vastgoedreus King Sturge heeft op nummer 6 drie kantoren te huur staan, van elk ongeveer duizend vierkante meter. U kunt als beginnend lobbyist maar beter niet met een lege portefeuille arriveren, want de jaarlijkse huurprijs van zo'n optrekje bedraagt grosso modo twee miljoen euro per jaar.

Op nummer 11 van het Schumanplein vinden we de kantoren van British Petroleum (BP). "BP is zeer actief en is een van de meest invloedrijke bedrijven," zegt Hoedeman. "Zij hebben stevig de hand gehad in het systeem van handel in emissierechten. Dat systeem is eerst op poten gezet in Engeland, en de Britse regering heeft er daarna met succes mee geleurd in de EU. De regeling is uitgeschreven op het Britse ministerie van Milieu door onder meer Margaret Mogford, de vrouw van BP-bonze John Mogford. De embryo­nale versie van het systeem werd door BP zelf voor intern gebruik ontwikkeld en gold als alternatief voor een CO2-belasting. Hun recente werk, en dat van andere energiebedrijven, gaat om het verkrijgen van gratis emissierechten (net als GDFSuez in België), waar ze grof geld aan hebben verdiend zonder een tegenprestatie te hoeven leveren."

Ook op nummer 11 vinden we de International Emissions Trading Association (IETA), een vereniging van emissierechtenhandelaren. Zij tellen vooral banken onder hun clientèle. Fortis Bank heeft bijvoorbeeld een grote afdeling emissierechtenhandelaren.

Kortenberglaan
Tot voor kort het epicentrum van het hele lobbygebeuren. Op nummer 60: de kantoren van BASF, the world's leading chemical company , zoals ze zichzelf noemen. De chemische industrie is goed vertegenwoordigd in Brussel.

Ver van het Europese centrum, in de Edmond Van Nieuwenhuyselaan in Oudergem, zit de European Chemical Industry Council (Cefic), een lobbygroep die de chemische industrie vertegenwoordigt. Met een geschatte jaarlijkse omzet van om en bij de 40 miljoen euro zijn ze volgens CEO de grootste actieve lobbygroep in Brussel. Nochtans, wie een blik werpt op het register van belangenvertegenwoordigers van de Europese Commissie, zal zien dat Cefic in het boekjaar 2009 naar eigen zeggen 'slechts' vier miljoen euro uitgeeft aan belangenvertegenwoordiging.

Hoe de organisatie een maand voor het einde van het jaar al exact weet hoeveel ze aan dit onderwerp uitgeeft, is ons een raadsel. "Oorspronkelijk gaf Cefic in het register een bedrag van maar 50.000 euro op," zegt Holland. "Belachelijk laag. Ze zijn daarvoor twee maanden geschorst. Een uitzonderlijke maatregel, want over het algemeen wordt er laks omgesprongen met lobbygroepen die foute informatie in het register zetten."

Het register van belangenvertegenwoordigers is een initiatief van de Europese Commissie om meer transparantie in de nogal duistere lobbywereld te brengen. Op 28 oktober trommelde Siim Kallas, de Europese commissaris voor Adminis­tratieve Zaken, de pers op om te vertellen dat al meer dan tweeduizend groepen zich geregistreerd hadden en de erbij horende gedragscode aannamen. Toch erkende Kallas dat er nog werk aan de winkel is: advocatenkantoren verschuilen zich nog achter het vertrouwelijkheidsprincipe om zich niet te registreren, en de financiële informatie op het register is dikwijls onvolledig. Volgens CEO is de achilleshiel van het systeem het feit dat inschrijven niet verplicht is.

Breydelstraat
In het statige koetshuis op nummer 42 huist de firma GPlus Europe. Het kindje van Peter Guilford, een lobbyist met een typisch carrièreverloop. Hij begon als journalist voor de Britse krant The Times , maar ging daarna aan de slag bij de Europese instellingen. Hij werkte onder meer een tijdje op de persdienst van toenmalig commissievoorzitter Romano Prodi.

Veel lobbyisten komen overigens van de kabinetten van het Europees parlement of de Europese Commissie. In 2000 trok Guilford daar de deur achter zich dicht en richtte hij GPlus op. En met succes: wat begon als een tweemansfirma, stelt nu bijna zestig mensen te werk. Volgens CEO specialiseert Guilford zich in cliën­ten met imagoschade. Zo verzorgde GPlus de Europese communicatie van Rusland ten tijde van de Russisch-Georgische oorlog in augustus 2008 en voerde de firma het woord voor het Russische energiebedrijf Gazprom.

Leopoldpark
De Bibliothèque Solvay in het Leopoldpark biedt onderdak aan verschillende Europese denktanks. Zo ook aan Friends of Europe, een denktank onder leiding van Giles Merritt en met Étienne Davignon als voorzitter. Ook koninklijk opdrachthouder Jean-Luc Dehaene, met zijn zeer uitgebreide Europese adresboekje, zit in het presidium.

Toen Europees commissaris Siim Kallas de denktanks vorig jaar opriep zich te laten registreren als lobbygroepen, kreeg hij een boze reactie van Friends of Europe. Secretaris-generaal Merritt zei toen dat onafhankelijke denktanks niet thuishoorden in het register. Toch zien we tussen de partners van Friends of Europe namen als Total, ExxonMobil, GDFSuez en Dow Chemical opduiken. Voorzitter Davignon zit ook in het directiecomité van de energiereus GDFSuez.

Wiertzstraat
Thuis van het Europees parlement, en dus ook van enkele lobbygroepen. De lobbyisten planten er ook een boompje (foto) om het imago van hun beroep te verbeteren.

Op nummer 50 zit de internationale luchtvaartorganisatie IATA. "Een groep die vooral de indruk wil wekken dat ze heel hard met het klimaatprobleem bezig is en die haar eigen impact op het milieu minimaliseert," zegt Hoedeman. "Zij beweren dat de luchtvaart verantwoordelijk is voor amper twee procent van de globale CO2-uitstoot. Maar dat cijfer stamt wel uit 1992. In werkelijkheid zitten ze tussen de vier en negen procent. Daarnaast lobbyen ze ook actief om de luchtvaart uit de greep van de regelgevers te houden."

Het gebouw, vlak naast het Europees parlement, geldt al langer als een uitvalsbasis voor lobbyisten. "Midden jaren 1990 dook hier de denktank International Council for Capital Formation (ICCF) op," zegt Holland. "Zij zetten vraagtekens bij het Kyoto-protocol en pleitten ervoor om de markt de problemen te laten oplossen. Daartoe organiseerden ze debatten en seminaries. Na wat onderzoek bleek dat er enkel een postbus op dit adres stond, er was geen kantoor. De geldschieters waren enkele Amerikaanse oliebedrijven die zo de illusie van een 'Europees' initiatief wilden wekken om hun agenda bij de EU door te drukken. Lobbygroepen maken wel vaker gebruik van dummy corporations om hun ware gelaat te verbergen."

Luxemburgstraat en -plein
De nieuwe hotspot in lobbyland. Nu het Europees parlement aan belang wint, verhuizen meer en meer lobbyisten naar deze locatie. Op de terrasjes en in de cafés op het Luxemburgplein treffen de parlementsleden en lobbyisten elkaar, ook al is dat niet de bedoeling.

Zo engageerden de Nederlandse europarlementsleden Thijs Bermans (PvdA), Judith Sargentini (GroenLinks), Dennis de Jong (SP) en Natasja Oerlemans (PvdD) zich ertoe om niet met niet-geregistreerde belangenverenigingen te praten tijdens hun zit in Brussel. Maar aan de bar in een café van het Luxemburgplein is zoiets nagenoeg onmogelijk. Zo constateerde het Ierse europarlementslid Avril Doyle dat ze in één jaar tijd te maken kreeg met niet minder dan 168 verschillende belangengroepen. En die groepen proberen allemaal te wegen op de wetgeving.

"Het chaotische besluitvormingsproces van de EU biedt heel wat kansen aan lobbygroepen om dat proces te beïnvloeden," zegt Hoedeman. "Op wetsvoorstellen in het Europees parlement kunnen naar hartenlust amendementen worden ingediend. Lobbygroepen schrijven zelf veel voorstellen tot amendement en sturen die dan naar de parlementsleden in de hoop dat ze ze indienen. We schatten dat ongeveer een derde van de ingediende amendementen uit de lobbyhoek komt."

Er is de afgelopen weken, met de verkiezing van Herman Van Rompuy tot EU-president, al veel inkt gevloeid over de 'ondemocratische' werking van de EU. Burgers zouden te weinig inspraak hebben in het beleid en beslissingen zouden al te vaak in achterkamertjes genomen worden. Als het de Unie menens is dat probleem aan te pakken, dan kijkt ze best ook eens naar de invloed van lobbygroepen. Anders dreigt het democratisch deficit van de EU alleen maar groter te worden.