'Tijd voor een hoofdstedelijk departement onderwijs'

De veeltalige, diverse en internationale omgeving in Brussel vraagt eindtermen die gericht zijn op communicatie, samenwerking, creativiteit, respect, flexibiliteit en identiteit, schrijft leerkracht Julien Borremans. Een Brussels departement onderwijs is een logische volgende stap.

In Brussel kan je vier krachtlijnen projecteren: internationalisering, bestuurlijke verzelfstandiging, islamisering en verarming. Maar er wordt weinig nagedacht over de vraag hoe je deze vier trends kan ombuigen tot een ‘samenbindend geheel’… Brussel wordt nu niet samengebonden. Integendeel, het wordt uiteengetrokken,” schrijft Derk Jan Eppink. Geert van Istendael voegt daar aan toe: “Brussel is op weg om een stad van louter minderheden te worden.”

Brussel vormt al decennia een verbrokkelde stad. Voordien vochten de twee gemeenschappen een communautair robbertje uit, aanvankelijk op straat en later in de veel te dure en weinig efficiënte Brusselse instellingen. Eén van de slachtoffers van het jarenlange gekibbel – met de politieke en bestuurlijke verlamming tot gevolg – vormt een grote groep zeer kwetsbare allochtone jongeren, met alle gevolgen van dien. In 2010 stond op de voorpagina van De Standaard reeds te lezen dat de helft van de jongens in Brussel op twaalfjarige leeftijd reeds een schoolse achterstand heeft. Intussen is er weinig veranderd. De federale regering doet alsof haar neus bloed en laat betijen. De Brusselse politici zullen zelf eerst een stevig signaal moeten geven dat het hun menens is om cruciale veranderingen door te voeren.

Eindtermen

Het maatschappelijk debat over de eindtermen vormt voor Brussel een unieke kans om duidelijk te maken dat deze stad in onder andere het onderwijs nood heeft aan samenwerkingsverbanden over alle communautaire, sociale en religieuze grenzen heen, als wissel op de toekomst. De ongekwalificeerde uitstroom blijft enorm en de aansluiting van het onderwijs met de arbeidsmarkt kan een heel stuk beter.

Eindtermen bieden voor scholen een houvast om hun maatschappelijke opdracht waar te maken. De complexe en erg heterogene Brusselse omgeving vraagt veel meer expertise van de leerkrachten om de eindtermen – op maat van Vlaanderen gesneden – te verwezenlijken. Volgens de onderwijsinspectie doet het Nederlandstalig basisonderwijs het uitstekend. Over het secundair onderwijs in het Brussel Hoofdstedelijk Gewest doet de inspectie een veel genuanceerdere uitspraak: “De vaststellingen kunnen niet los worden gezien van de algemene context- en inputfactoren van Brussel in het algemeen en van iedere school in het bijzonder.” De toenemende heterogeniteit op vlak van taal en cultuur en de toenemende kansarmoede zijn een feit. Hoewel de verschillen groot zijn, vertonen de Brusselse scholen een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Twee derde van de Brusselse scholen halen niet het gewenste onderwijsniveau en de realisatie van de leerplannen, lees de eindtermen.

Eén van de oorzaken ligt in de keuze en de uitwerking van de eindtermen, die te weinig aangepast zijn aan de Brusselse omgeving. Daarom is het noodzakelijk om op maat van Brussel – op zijn minst – een herschikking van de eindtermen te organiseren. De veeltalige, diverse en internationale omgeving in Brussel vraagt vooral eindtermen die gericht zijn op communicatie, samenwerking, creativiteit, respect, flexibiliteit en identiteit. Onderzoek leert immers dat wie goed in zijn vel zit, doorgaans betere schoolresultaten neerzet. Misschien is het niet zo urgent om tijdens de les geschiedenis aandacht te besteden aan de volgende eindterm: “Omwille van de aansluiting bij de diachronische benadering van het historisch referentiekader wordt bij de bestudeerde samenlevingen ook aandacht besteed aan elementen van respectievelijk continuïteit en discontinuïteit, verandering en status-quo, evolutie en revolutie.”

Belangrijker is dat leerlingen barrières leren overbruggen door vanuit een meertalige achtergrond flexibel te leren omgaan met diversiteit. De eindtermen moeten de Brusselse scholen ook meer aanzetten om curricula te ontwikkelen die veel meer inspelen op de noden van de hoofdstedelijke arbeidsmarkt. Het uitwerken van uitwisselingstrajecten voor zowel leerlingen als leerkrachten vormen zeker een bruikbaar instrument voor het aanscherpen van de talenkennis, maar ook om leren om te gaan met de snel wisselende en veranderende omstandigheden.

Samenwerking en sturing

Om deze eindtermen te realiseren zal het Frans- en Nederlandstalig onderwijs in Brussel niet alleen onderling maar ook veel meer met tal van begeleidings- en tewerkstellingsorganisaties moeten samenwerken. Voor de overgang van leren naar werken kunnen nog sterkere trajecten en instrumenten worden aangeboden. Om deze ontwikkelingen kracht bij te zetten, is het aangewezen om op het niveau van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een gedurfde beslissing te nemen: de organisatie van een departement onderwijs. Dergelijk departement zal zijn handen meer dan vol hebben om bovenstaande ideeën uit te werken, de verschillende netten en scholengroepen met elkaar te laten samenwerken en de uitstroom naar onder meer de arbeidsmarkt en het vervolgonderwijs efficiënter te laten verlopen. Brussel vormt op zich een heel krachtige leeromgeving. Het is jammer dat daar veel te weinig gebruik van wordt gemaakt.

Het Departement Onderwijs zal ook zijn handen vol hebben met het bewaken van de kwaliteit van het aangeboden onderwijs. We sluiten ons daarbij aan bij een aanbeveling van de inspectie: “zorg voor een duidelijk referentiekader voor onderwijskwaliteit. Daarin moet ook de minimaal verwachte kwaliteit van de studiebekrachtiging, de evaluatiepraktijk, de leerbegeleiding en de schoolloopbaanbegeleiding worden benoemd.”

We leven in de eenentwintigste eeuw. Laten we doorstomen naar een moderne hoofdstad waar politici van alle gezindheden de handen in elkaar slaan om van Brussel een hechtere samenleving te maken. Laten we met het onderwijs beginnen.

Julien Borremans,
leerkracht