Abdel Rahman Ayachi in Syrie

Opinie: 'Hoe jihadisme bij ons bestrijden?'

© Brussel Deze Week
18/02/2015

Voorzitter van integratiecentrum Foyer Johan Leman heeft begrip voor de maatregelen tegen radicalisering van de federale regering, al blijven enkele ervan volgens hem lokaal en beperkt in de tijd. Leman ziet drie componenten in het verhaal van Syriëstrijders en doet enkele ‘goedkope’ suggesties die op lokaal vlak veel mensen zouden kunnen helpen.

D e federale regering heeft al maatregelen genomen in de strijd tegen het jihadisme. Ik heb begrip voor deze maatregelen, al is een bedenking dat sommige (zoals de inzet van para’s) best heel lokaal en beperkt blijven in de tijd. En het afnemen van de nationaliteit vind ik onoverdacht. Toen ik in Molenbeek aangesproken werd door enkele familieleden van Syrië-strijders, heb ik het op iets grotere schaal bekeken.

Ik ben voorlopig geëindigd bij zeventien echte Syrië-strijders en ik merk dat er eigenlijk drie belangrijke componenten zijn in het verhaal van die Syriëstrijders. Naargelang de persoon ligt de aanvang van hun verhaal bij een van die drie componenten, niet altijd dezelfde. Maar aan het eind lopen de drie componenten wel samen in één geheel.

Ten eerste is er een macrohorizon. Het gaat om beelden over moordpartijen op soennitische moslims in Syrië, met in mindere mate – maar ook aanwezig – beelden over Aboe Ghraib en over Gaza. In dezelfde filmpjes wordt tegelijk een alternatief beeld neergezet: het kalifaat (met zijn onafhankelijkheid en welstand), het einde van de wereld en het zinvolle martelaarschap. Deze macrohorizon vinden jongeren met een klik terug op YouTube.

Kan de Belgische overheid daar iets aan doen? Niet veel, vrees ik, tenzij misschien aandringen bij de EU, dat men werk zou maken van het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen, en ook van een pacificatie met de Russische federatie zodat een gezamenlijk beleid voor Syrië kans op slagen krijgt.

Daarnaast is er een microhorizon. Heel wat jongere mensen met migratiewortels, op de as Antwerpen-Brussel, voelen zich niet goed in hun vel. Bij sommigen heeft dit te maken met een slechte scholarisatie en weinig uitzicht op tewerkstelling. Bij anderen leeft de overtuiging dat zij slachtoffer zijn van een attitude door de omringende samenleving met een ‘dubbele standaard’ als het over moslims gaat. Dit heeft over de jaren geleid tot een tegencultuur, waar verschillende soorten salafismen op inspelen.

Invloed van salafisme
Ik maak niet van alle salafismen één pot nat, maar het is de jihadistische die ons moet verontrusten. Deze stelt resoluut dat de westerse samenleving en de democratie ‘des duivels’ zijn en bekampt moeten worden. Ze delegitimeren ons samenlevingsmodel.

Is dat nu typisch voor alle jongeren - jihadistisch geïnspireerd of niet - in zo’n tegencultuur? Ze hebben geen vertrouwen in de samenleving rondom zich en zeker niet in de mensen die deze samenleving reguleren, en zelfs niet echt in de officiële islam.

Hun tegencultuur wordt gevoed door onderlinge gesprekken op Facebook of in vriendengroepjes en door sommige haatpredikanten op YouTube en haatpromotoren op straat… Outsiders – wij dus – stellen met verwondering en soms met afgrijzen vast dat die tegencultuurjongeren compleet irrationeel zijn en zaken voor waar aanvaarden die het in onze ogen evident niet zijn.

Na de micro- en de macrohorizon is er telkens ook een persoonlijk element bij elk van de Syriëstrijders.

In feite vertoont het veel gelijkenissen met wat gebeurt bij sektarisering. Op wie bots je op zo’n kritisch moment in je leven? Of zoals een gederadicaliseerde me zei: “Veel hangt ervan af wie voor u de deur tot de islam opent. Tref je een jihadi-rekruteerder aan, dan heb je pech.”

Het gaat om jongeren die op zoek zijn naar een identiteit, daarbij weinig toekomst zien voor zichzelf, op de verkeerde persoon botsen, in een vriendengroepje belanden dat hen nog meer isoleert, zich in hun kamer voor de pc terugtrekken en in een verengende trechter belanden die hen ten slotte appelleert om hun verantwoordelijkheid als rechtgeaarde moslim op te nemen, tegen alle andere hypocrieten in.

Wat te doen?
In een eerste beweging kan een staat niet anders dan een besliste en bijna onvermijdelijk repressieve houding aannemen. Maar daarna moeten heel snel bijkomende vertrouwenwekkende adequate maatregelen komen die in de concrete praktijk heel veel mensen kunnen vooruithelpen en niet alleen het ‘systeem’ of de ‘algemene veiligheid’ dienen. Even evident is dat men terecht zal pleiten voor beter onderwijs en betere tewerkstelling. Maar ik geef graag enkele suggesties die ‘goedkoop’ zijn en mogelijks vertrouwen bevorderen en lokaal veel mensen zouden kunnen helpen.

Ten eerste leer ik uit contacten met islamconsulenten in de gevangenissen dat de suggestie van Fouad Ahidar om een ‘groen’ nummer te verspreiden waar iedereen in vertrouwen een bericht kan inspreken, wel eens een interessant voorstel zou kunnen zijn.

Ten tweede voelen familieleden van Syriëstrijders en van radicaliserende jongeren zich in de steek gelaten. Ze schamen zich om zich tot de moskee te richten en voelen zich argwanend behandeld door de politie. Misschien is dit ten onrechte, maar zo beleven ze het. Waarom geen zelfhulpgroepen promoten van ouders en familieleden? Er zijn momenteel ook voldoende gederadicaliseerden die het voor bekeken houden… Waarom hen niet op scholen in geviseerde wijken uitnodigen om hun verhaal te doen? Uiteraard niet in hun eigen wijk.

Ook zijn er enkele jongeren-imams wenselijk, die de taal en tools van jongeren hanteren. Uit gesprekken leer ik dat veel jonge mensen op een moeilijk moment iets positiefs gehaald hebben uit hun contact met een leerkracht islamitische godsdienst. Dat gaat natuurlijk niet op voor élke leerkracht. Maar het betekent wel dat het een aandachtspunt is. Dit alles kan ons alleen maar helpen bij een betere aanpak.

Johan Leman, voorzitter Integratiecentrum Foyer vzw Molenbeek en em. prof.
KU Leuven

(Dit is een verkorte versie van een artikel uit De gids op maatschappelijk gebied dat binnenkort verschijnt; meer info of proefexemplaren op degids@beweging.net)

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Opinie

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni