Maak van vluchtelingen opnieuw mensen

De boten van de bootvluchtelingen zaten de laatste maanden overvol. Ze overspoelden even onze televisieschermen. Maar klopt het ook dat onze Europese of Belgische boot overvol is, vragen artistiek en zakelijk leider van Globe Aroma vzw Els Rochette en priester Daniel Alliët zich af.

I n 2014 waren er op onze aardbol meer dan 51 miljoen mensen op de vlucht voor oorlog of schending van mensenrechten, wat meer is dan in de Tweede Wereldoorlog! 16,7 miljoen daarvan moesten en/of konden vluchten naar een ander land. Maar meestal is dat naar een buurland dat ook arm is. Denk aan Libanon dat met zijn 4 miljoen inwoners er meer dan 1 miljoen opving.

Slechts 9 procent van de vluchtelingen vluchtten tot in Europa, waar er 162.770 hun asielaanvraag erkend zagen. Voor België waren dit 22.860 aanvragen, waarvan 8.045 erkenningen. In de periode van de grote armoede in Vlaanderen (eind negentiende eeuw) trokken er jarenlang gemiddeld meer dan 25.000 Belgen weg naar elders, veelal Vlamingen.

Het in eind 2013 geopende ‘Red Star’ museum in Antwerpen toont ons dat die ene rederij er 2 miljoen verscheepte naar Noord-Amerika in een goede halve eeuw.

Mee verantwoordelijk
De oorzaak van de huidige stroom bootvluchtelingen zijn echt niet de mensensmokkelaars. Zij zijn alleen het gevolg. Het gevolg van het feit dat Europa zijn grenzen zo afsluit dat het buiten die mensensmokkelaars praktisch onmogelijk is om hier te geraken om asiel aan te vragen. Waarom verlaten moeders met kinderen hun land? Niet omwille van de mensensmokkelaars, maar omdat het daar zo onmenselijk is. Als je hier aan ouders met kinderen vraagt wat zij zouden doen als ze zien of horen welk leven het daar is, dan antwoorden velen: ik zou ook gaan. Zoals ook die jongen van twaalf die in het VRT-journaal getuigde dat hij het risico er graag bij nam om ervoor te sterven, omdat zijn leven toch niet de moeite waard is.

We leven in een wereld waarin er als het ware twee soorten mensen zijn: zij die het geluk hebben geboren te zijn in het welvarende gedeelte van de wereld, en de rest die het ongeluk hebben aan de andere kant van die grens geboren te zijn. Een ongemakkelijke waarheid om onder ogen te zien. Politiek analist en journalist Hendrik Vos drukte het zo uit in De Standaard: ”In essentie willen de meeste Europese landen maar één ding: de migratieroutes blokkeren, zodat het ons probleem niet meer is. En de miserie in de landen van oorsprong, de vlucht naar Noord-Afrika en de toestanden op de kades in Libië: we willen het niet weten. Maar we hebben tegenslag, want die brandhaarden liggen echt niet ver van de Europese grenzen. Zolang de toestand ginds hopeloos is zullen er wanhopige mensen zijn die de hachelijke tocht starten en op zoek gaan naar een beter leven.“ En hij vervolgt: ”Natuurlijk zijn we als Europeanen niet alléén aansprakelijk voor de ellende in de wereld en de grote ongelijkheid, maar wel meeverantwoordelijk…”

Dat zei ook de baas van UNHCR na de drama’s van april laatstleden: we zijn mee verantwoordelijk, ook omdat we geen humanitaire visa geven, én niet werken aan de oorzaken. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Ban Ki-moon, kwam zelf naar Brussel om te zeggen: Europa, heb mededogen, doe meer om migranten te helpen. En hij voegde er aan het einde fijntjes aan toe: ”When you consider destroying these boats, it might lead to depriving even the very limited means of those people.”

Ja, zo zijn ze momenteel bij ons en ze zullen nog wel een tijd blijven komen. En wij Belgen hebben ook onze rol te spelen in de drama’s die zich afspelen aan de grenzen. Deze week was in De Morgen te lezen dat ‘zelfs’ de geharde zeelui van het Belgisch marineschip Godetia de krop in de keel krijgen als ze praten over het lot van bootvluchtelingen die ze op de Middellandse Zee redden. “We proberen ze weer het gevoel te geven dat ze mens zijn,” getuigde één van hen.

En de vluchtelingen die uiteindelijk bij ons toekomen, ongeacht de reden waarom ze de gevaarlijke oversteek waagden, verdienen op z’n minst een menselijk onthaal in ons land. We kunnen hen ook weer het gevoel geven dat ze mens zijn, door open te staan voor hun verhalen en ervaringen.

Gevluchte kunstenaars
Van zodra je met één van hen praat wordt het een medemens, een buurman, een ouder op school. Kortom, het is een gewone mens met een ongewoon parcours. En dit is waar verschillende organisaties en (kerk-)gemeenschappen in Brussel een belangrijke rol spelen. Ze creëren plekken in de stad waar ontmoeting met de vluchteling tot stand komt, waar vooroordelen plaats maken voor begrip, waar hechte vriendschappen ontstaan.

Ook de sociaal-artistieke organisatie Globe Aroma vervult hierin een belangrijke rol, door mensen samen te brengen in artistieke projecten. Haar open huis in hartje Brussel is een artistieke thuis voor gevluchte kunstenaars. Want het is niet toevallig dat veel kunstenaars hun land ontvluchten omwille van vervolging. In film -en theaterprojecten werken vluchtelingen en andere nieuwkomers samen met Brusselaars. Vluchtelingen gaan samen op stap met vrijwilligers naar concerten, tentoonstellingen en voorstellingen. Op die manier worden menselijke grenzen open gebroken en ontstaat in een open sfeer begrip en respect voor elkaar.

Op 19 juni, de vooravond van Wereldvluchtelingendag, om 18.30 uur houden het Begijnhofplein, Globe Aroma, la Ligue des Droits de l'Homme, verschillende vluchtelingenorganisaties en levensbeschouwingen op het Begijnhofplein, 1000 Brussel, een herdenkings- of eerder een protestwake tegen de onverschilligheid. In de Begijnhofkerk op een Begijnengraf werd 'het graf van de onbekende drenkeling' geplaatst. Op het plein zal een rol met de namen van 17.306 gekende slachtoffers uitgerold worden.

Els Rochette, Directeur Globe Aroma
Daniel Alliët, Priester Begijnhofkerk