Uitgelicht: Bevolkingsgroei laat zich weinig beïnvloeden door demografen

Het Federale Planbureau berekende vorige week een verwachte bevolkingsstijging in de hoofdstad met 315.000 mensen tegen 2060. Een hoorzitting in het Vlaams parlement daags nadien over de bevolkingsgroei in Brussel en de Vlaamse Rand liet vooral de onmogelijkheid zien van langetermijnvoorspellingen. En misschien ook van de maakbaarheid van de samenleving.

M eer dan 300.000 mensen erbij, in 2060. Dat betekent een stijging met 27 procent, terwijl het Planbureau het vorig jaar nog op een stijging met 14 procent tegen 2060 hield. Nieuwe inzichten in migratie zouden tot dit nieuwe resultaat hebben geleid.

Tijdens een hoorzitting in het Vlaams parlement met demografen van het Brussels Instituut voor Statistiek (Bisa) en het Brussels Informatiecentrum Brio bleek alvast dat de bevolking in Brussel vandaag stijgt. Dat is natuurlijk niets nieuws, maar er viel ook te ontdekken dat bevolkingsvoorspellingen op lange termijn weinig zin hebben. In 2013 bijvoorbeeld stokte de groei in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar ze bleef hoger dan in Vlaanderen en Wallonië. Dat de groei zou stokken, kon echter niemand voorspellen.

Zeker, het migratiebeleid wordt in ons land strenger, maar volgens sociaal agoog Michel Vandenbroeck van de Universiteit Gent hebben wetswijzigingen een marginaal effect op migratie: twee derde van de migratie is niet onderhevig aan versoepelingen of verstrengingen.

Nog een argument tegen voorspellingen: tot 2009 zag vrijwel niemand de demografische groei in Brussel aankomen. De Brusselse bevolking daalde van 1968 tot 1994, en daarna groeide ze gestaag met enkele pieken, zoals in 2001 en 2010, die het resultaat waren van naturalisaties. Maar de forse groei tegen 2060, die sinds 2009 wordt vooropgesteld, is wel het beleid in Brussel gaan bepalen. En ook in de Vlaamse Rand, waar men te maken krijgt met de migratie uit Brussel: grosso modo verlaten migranten de stad om werk te consolideren in gemeenten als Vilvoorde, Machelen en Zaventem en daar hun leven uit te bouwen.

Volgens VUB-demograaf Patrick Deboosere zal de internationale migratie de komende jaren dan wel afnemen, met als hoofdargument de economische crisis. De fout van de voorspellingen ligt volgens Deboosere in de projecties op tien jaar die vroeger door demografen gebruikt werden. Op tien jaar tijd veranderde de Brusselse bevolking niet zo sterk, waardoor de projectie ook niet sterk veranderde.

Wie zag babyboom?
Arau, het Franstalige stadsonderzoekscentrum, besteedde in 2012 al aandacht aan gesjeesde bevolkingsvoorspellingen. Met een grafiek (zie ook kader) toonden zij toen de werkelijke bevolkingsgroei in België aan, en de verschillende voorspellingen die er boven of naast zaten. Een voorbeeld: in 1989 voorspelde men voor Brussel een bevolkingsdaling tot 800.000 mensen in 2010, en in werkelijkheid klokte de bevolking in dat jaar af op bijna 1,1 miljoen. In 1943 kon men de babyboom niet voorspellen (en wie zag enkele jaren daarvoor de oorlog aankomen?) en in 1965 hield men geen rekening met de verlaging van het gemiddelde aantal kinderen per vrouw.

Zulke foute voorspellingen zijn niet onschuldig, zo argumenteert Arau. De internationale migratie valt niet te voorspellen, zo schrijft men, want ze is onderhevig aan beleid en internationale conjunctuur. Kwalijker is volgens het onderzoekscentrum echter dat de demografische boom als een autoriteitsargument wordt gebruikt om aankondigingspolitiek te legitimeren. Het risico hiervan, nog volgens Arau, is dat deze aankondigingspolitiek door bouwpromotoren wordt aangewend als argument om te speculeren. Arau redeneert dat promotoren immers de beste en makkelijkste stukken van de stad te ontwikkelen. Voor het openbaar vervoer betekent een foute voorspelling een kans om openbaar vervoer te voorzien daar waar het misschien niet nodig is, zo zegt Arau.

In de marge van het debat in het Vlaams parlement ging het ook over kinderopvang. Als er veel mensen bijkomen, zo luidt de redenering, dan moet er ook massaal in kinderopvang en scholen worden geïnvesteerd. Volgens Michel Vandenbroeck groeit de ongelijkheid voor betaalbare kinderopvang, en zal die ook blijven toenemen. Vandenbroeck moest op vraag van een parlementslid wel toegeven dat België al bijzonder goed scoort wat betreft het aantal kleuters dat naar het kleuteronderwijs gaat.

De vraag is of ons land geen limieten bereikt wat de bevolkingstoename betreft, en of we daar überhaupt nog de nodige beleidsmiddelen voor kunnen vrijmaken. Wat Patrick Deboosere weet: “De beleidseffecten op migratie zijn marginaal. Tenzij we de Europese Unie opdoeken.”