© Koen Bauters

Stef Lernous: docutheater van Abattoir Fermé

Michaël Bellon
© Agenda Magazine
25/03/2014

Abattoir Fermé brengt de Amerikaanse cultdocumentaire Grey Gardens uit 1975 naar het toneel. Gène Bervoets en Chiel van Berkel mogen de 'rollen' voor hun rekening nemen van Big Edie en Little Edie - de tante en de nicht van presidentsvrouw Jacky Kennedy, die jarenlang geïsoleerd leefden in een totaal verkommerde villa.

Big Edie en Little Edie, dat waren de koosnaampjes van moeder en dochter Edith Bouvier Beale, die behalve hun naam ook een weinig benijdenswaardig lot deelden van vervallen aristocratie. Nadat Big Edie, de tante van Jacqueline Bouvier Kennedy, scheidde van haar man, leefde ze nog meer dan vijftig jaar (tot 1977) met haar dochter alleen op haar verkommerde landgoed Grey Gardens, in de residentiële Georgica Pond-wijk in East Hampton, nabij New York.

Niet lang nadat de gezondheidsinspectie de ernstig onderkomen villa weer enigszins bewoonbaar had gemaakt, drongen twee documentairemakers, de onder meer van de Stones-documentaire Gimme shelter uit 1970 bekende broers Albert en David Maysles, door tot de verwilderde tuin en de verlaten vertrekken. Ze filmden hoe moeder en dochter daar compleet in hun eigen wereld leefden, samen met hun vlooien, zwerfkatten en wasberen, en hoe ze die wereld probeerden vorm te geven met liedjes, geïmproviseerde choreografieën, verkleedpartijen en filosofische mijmeringen die soms buitenissige citaten opleverden. De documentaire uit 1975 werd al eerder bewerkt tot een musical, en ook tot een tv-film met Drew Barrymore en Jessica Lange in de hoofdrollen. Regisseur Stef Lernous van Abattoir Fermé had nog andere plannen.

Waarom wilde je Grey Gardens voor het toneel adapteren?
Stef Lernous: Ik heb dat eigenlijk met alles wat ik zie. Alles wat ik koop en bekijk, is meestal in functie van Abattoir Fermé. Maar in dit geval heeft het wel tien jaar geduurd eer ik wist wat ik ermee kon aanvangen. Het antwoord kwam toen ik met Gène samenwerkte in Monster! (de cultreeks die Abattoir maakte voor Acht, mb). Ik zag hem spelen met Chiel en vond het samengaan van hun twee stijlen heel curieus. Gène zal meer in een rol kruipen, terwijl Chiel de fysieke en groteske kant exploreert. Plots zag ik Gène moeder Beale spelen en Chiel de dochter. Dat leek me ook spannender dan bijvoorbeeld Viviane De Muynck en Tine Van den Wyngaert te nemen.
We maken er geen drag show van, want dat zou iets te gemakkelijk zijn, maar variété zit er wél in. Dat zit ook in de documentaire, vind ik. De kleren die Little Edie aantrekt, haar dansjes, de liedjes van Big Edie en de outrageous statements die ze allebei maken: dit gaat om twee vrouwen die na jaren eenzaamheid eindelijk een publiek krijgen met die twee documentairemakers. Omdat ze aandacht willen, gaan ze bijna letterlijk performen.

Blijf je dicht bij de documentaire?
Lernous: Ik heb behalve Grey Gardens ook The Beales of Grey Gardens (de film uit 2006 met het resterende onuitgegeven documentairemateriaal, mb) helemaal getranscribeerd en dan heb ik zelf ook nog materiaal geschreven. Daarna heb ik alles herschikt, en maar een beetje geschrapt. Zo kom je aan onze meest volumineuze tekstbrochure sinds de Chaostrilogie, maar dan voor twee acteurs in plaats van voor vijf. Het is dus een hele berg waar Chiel en Gène door moeten. De voorstelling duurt een kleine twee uur en heeft ook die lengte nodig, net zoals de documentaire. Met een uurtje zou je je er te gemakkelijk vanaf maken.

Waarom moest je toch nog tekst bijschrijven?
Lernous: Ik had deze keer geen zin om een huis te bouwen op de scène, zoals we dat de laatste jaren al een paar keer hebben gedaan met Abattoir Fermé. Het decor is heel slechte en goedkope bric-à-brac. Maar de villa van de Beales is natuurlijk wel het derde hoofdpersonage in het verhaal. Ook in de briefwisseling van Little Edie en in het dagboek dat werd bijgehouden door Lois Wright, de derde vrouw die dertien maanden in het huis heeft gewoond, kom je meer te weten over dat huis. Bijvoorbeeld dat je beter niet op de overloop kwam 's nachts omdat je daar volgens hen werd aangevallen door wasberen en ratten. Little Edie denkt op een gegeven moment ook dat er leeuwen zijn losgelaten in de tuin. Daarom gaat het in de fragmenten die ik heb bijgeschreven vooral over het huis. En over de relatie van moeder en dochter met hun zwerfkatten.

Waar ligt volgens jou de verdienste van de documentairemakers?
Lernous: Voor die tijd was dit soort documentaire toch vrij uniek. Door Grey Gardens keek de mainstream ineens naar trash. Het obscene van het dagelijkse leven wordt schaamteloos geëtaleerd in de film – tot de stront van de katten die overal verspreid ligt toe. We zien een vrij spectaculair geheim leven van die twee vrouwen, en toch maken de makers hen niet belachelijk. Bij momenten doen ze hysterisch, maar het zijn warme vrouwen. Ik vind hun pseudofilosofisch gemijmer ook heel mooi.
The Beales of Grey Gardens geeft een andere kijk dan Grey Gardens zelf. Grey Gardens volgt vooral Little Edie: haar art brut, haar geflirt met de documentairemakers en haar verloren liefdes. In de tweede documentaire is er meer aandacht voor de moeder, zij is ook creatief. Art brut is dat eigenlijk niet, want ze maken natuurlijk geen kunst. Het is eerder een vreemd soort creativiteit – het betere knip-en-plakwerk. Zoals wanneer Little Edie de muur decoreert met uitgeknipte roosjes. De twee zijn heel belezen en als ze literatuur voordragen, doen ze dat heel serieus en oldskool. Ook het dansen, het zingen en de waanzinnige outfits van Little Edie zijn noodzakelijk om in dat huis te kunnen overleven. In The Beales of Grey Gardens zie je trouwens dat het Big Edie is die haar dochter vraagt om zich nog eens om te kleden. Ze moedigt dat aan, omdat ze dan iets heeft om naar te kijken. Zo hebben ze weer even een beetje kleur in hun leven.

Grey Gardens

data: 3 > 5/4, 20.30

tickets: €8/12/16

----------

Soul Food #9: Stef Lernous

data: 5/4, 18.00

tickets: €12

waar: Kaaistudio's

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Brussel-Stad, Podium

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni