Shearwater vliegt naar de uithoeken van de wereld

Tom Zonderman
12/02/2010
Jonathan Meiburg van het Texaanse Shearwater maakt majestueuze popmuziek waarin hij zijn bekommernis om onze fragiele wereld uitdrukt. Met The golden archipelago rondt hij zijn triptiek af over de invloed van de mens op de natuur.

The golden archipelago is het zesde album van de voormalige sidekick van de Amerikaanse indierockgroep Okkervil River. Sinds Palo Santo uit 2006 is Meiburg zich meer en meer op onze fragiele wereld gaan concentreren, en is zijn indierock steeds grootser gaan klinken. Rook wijdde hij aan de gelijknamige vogel, de roek, en op zijn nieuwe album verdiept Meiburg zich op het leven, of net het gebrek eraan, op geïsoleerde eilanden.

Het is een onderwerp waarmee Meiburg vertrouwd is. Nog voor hij een doctoraat schreef over de Striated caracara, een kraai-achtige vogel die broedt op de Falklandeilanden, ontving hij in 1997 een beurs om een jaar lang het leven op afgelegen plekken te bestuderen, van de Galapagoseilanden tot Nunavut. "Ik was 21 toen. Dat heeft mijn hele denken overhoop gegooid," zegt de multi-instrumentalist met de melancholische, aan Antony en Jeff Buckley herinnerende stem.

Bikini
Meiburg begint zijn verhaal op The golden archipelago met het volkslied van Bikini Atoll, dat net voor de eerste song in de verte te horen is. Het lied heeft een sleutelfunctie voor het album. Meiburg: "Ik vond eilanden een goed uitgangspunt voor deze cd, omdat ik er zo vertrouwd mee ben. Maar ik had er nog geen inhoud aan verbonden. Toen ik een opname uit 1998 van dat volkslied hoorde vielen alle puzzelstukjes in elkaar."

"Hun volkslied is ongelooflijk droevig. Het werd geschreven in 1946, in ballingschap op het eiland Kili, waar de 200 bewoners van Bikini naartoe gestuurd werden terwijl er op hun atol kernproeven uitgevoerd werden. In die miserabele boodschap klinkt toch nog hoop, als in een gospelsong. Het verdriet wordt omgebogen naar vreugde. Dat is de grootste kracht van muziek, denk ik."

Op de hoes van het album zet een in kapmantel gehulde reiziger met zijn kano koers naar een eiland. Het ziet eruit als het verloren paradijs, maar is het dat wel? "Dat is de vraag natuurlijk. Het lijkt eerst een zonnig perspectief. Als een schilderij van (Henri) Rousseau, een kleurige jungle met exotische dieren, echt een plaatje. Maar hoe meer je ernaar kijkt, hoe akeliger het wordt. Eilanden kunnen een plaats zijn van allesomvattend geluk, maar evengoed een plek van verdoemenis waaraan je niet kunt ontsnappen. Die dualiteit fascineert me."

Tweede Wereldoorlog
"De natuur, maar ook de mensen evolueren op een totaal andere manier op een eiland," zegt Meiburg. "Dat maakt ze uniek. Op de Falklandeilanden of in Vuurland kreeg ik een glimp van de wereld hoe die eruitzag voor de mensen hem helemaal veranderden. Die wereld is zo anders dan die waarin jij en ik van dag tot dag leven. De dissonantie is een grote inspiratie, maar ook een grote frustratie."

In 2006 kwam Meiburg tijdens een van zijn reizen terecht op South Jason, een van de meest geïsoleerde stukjes van de Falklandeilanden. Hij zag er het wrak van een Argentijns gevechtsvliegtuig dat daar neergestort was tijdens de oorlog in 1982. "Alle brokstukken lagen verspreid over een heuvelrug, alsof de inslag net had plaatsgevonden. Miljoenen jaren lang was er niks anders dan het geluid van de wind en de oceanen. En dan plots valt er een vliegtuig uit de lucht. Het gaf me het gevoel dat je nergens meer veilig bent op deze planeet."

Meiburg gebruikt die oorlogsbeelden ook in zijn songs. 'Meridian' is een ode aan zijn grootvaders, die soldaat waren in de Tweede Wereldoorlog. "Mijn vaders vader zat op Guam in de Stille Zuidzee, die van mijn moeder zat op Okinawa, ten zuiden van Japan. Ik was altijd erg onder de indruk van de verhalen die ze me vertelden. Vooral over de grote kalmte die plots kon verstoord worden door een luchtaanval. Dat heb ik in mijn teksten, maar ook in de muziek verwerkt."

"Eilanden zijn altijd erg strategisch geweest in tijden van oorlog. Ook al zijn ze zo ver verwijderd van wat wij de beschaving noemen, toch kunnen ze er plots bij betrokken worden. De gevolgen zijn meestal dramatisch voor zowel mens als natuur."

Vrij als een vogel
De naam Shearwater is Engels voor 'stormvogel'. Meiburg schreef niet alleen een eindverhandeling over de caracara, hij is ook een fervent ornitholoog. Meiburg: "Alle dieren leven in het moment waarin ze zich bevinden. Of dat lijkt toch zo. Ernaar kijken geeft me hetzelfde gevoel als mediteren. Het plaatst je in een andere wereld, en dat geeft me een frisse blik. Vogels observeren en kunst maken liggen dicht bij elkaar. De beste momenten komen wanneer je jezelf helemaal vergeet en het bewuste denken uitschakelt."

Zou Meiburg eigenlijk graag met zijn geliefde beesten van plaats wisselen, vroegen wij ons af. "Goh. Dat vrijheidsaspect vinden mensen aanlokkelijk, maar voor een vogel voelt dat wellicht niet zo. Ik heb vogels in gevangenschap gezien die niet minder gelukkig zijn dan een vogel in de natuur. Net als veel mensen eigenlijk in een soort gevangenschap leven en daar ook geen last van hebben."

"Als ik er een moet uitpikken is het toch de caracara. Als je omringd bent door hen voel je dat ze naar je kijken niet zozeer als een object dat zich voortbeweegt, maar als iets dat misschien wel iets met hen gemeen heeft. Ze zijn zich iets meer bewust dan andere vogels. En ze eten alles!"

Nirvana
Jonathan Meiburg woont in Texas, maar de muziek die hij met Shearwater maakt klinkt heel Brits: orkestraal, weelderig, als een mannelijke versie van Kate Bush. Meiburg: "Ik ben opgegroeid al zingend in koren. Daar brachten we veel muziek van de renaissance, die oude hymnes werden erin gebrand. Deze plaat is inderdaad exuberanter dan de vorige. Vibrafoon, marimba, glockenspiel maken het geluid heel rijk. De drums zijn ook meer naar voor geschoven. We hadden onze drummer nog niet de ruimte gegeven die hij verdiende."

"Ik zie de muziek van Shearwater als een samenvatting van alle muziek waar ik tijdens mijn leven geboeid naar geluisterd heb. Van de kerkmuziek tot platen uit mijn tienertijd. Ik had vroeger een cassette met aan de ene kant The final cut van Pink Floyd, en aan de andere Peter Gabriel III. Dat was in de jaren 1990, toen Nirvana de plak zwaaide luisterde ik naar platen van het begin van de jaren 1980!"

"Ik hou van de cinematografische weidsheid van die albums. En van het feit dat ze over één gedachte gingen, al kon je niet meteen vastpinnen welke. Dat had een ongelooflijk emotionele impact op me. Zoals alle muziek in de middelbare school. Daarna ben je te beredeneerd om je nog te laten overrompelen. Net dat gevoel heb ik weer opgezocht met The golden archipelago."

:: Shearwater, 18 februari 2010 (20.00u) in Botanique, Koningsstraat 236, Sint-Joost-ten-Node — €13/16 (Bota'Carte: €10) 02-218.37.32, info@botanique.be, www.botanique.be

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Cultuurnieuws

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni