Riikka Pulkkinen: zwaarmoedige melodieën, lichte toets

Neen, Zooey Deschanel komt niet naar Brussel. De Amerikaanse muzikante en actrice uit Yes man en (500) days of summer is meer dan welkom, maar op de foto ziet u Riikka Pulkkinen, de Finse schrijfster die op 5 maart zeer welkom is in Passa Porta.

Een dag later steekt ze de landsgrenzen over als uithangbord van een nieuwe episode van BorderKitchen, de literaire events die het hele jaar door onder de vlag van het Crossing Border-festival plaatsvinden en die eerder al, onder vele anderen, Marisha Pessl, Juli Zeh, Karl Ove Knausgård, Paolo Giordano en Hilary Mantel naar de Lage Landen haalden.

Het zegt wat over Riikka Pulkkinens status. De schrijfster van De grens, Echt waar en Vreemdeling is nog maar 33, maar wordt sinds haar debuut in 2006 door binnen- en buitenlandse pers beschouwd als een van de grote talenten uit de noordse letteren. Humo zag de vrouwelijke Paolo Giordano opdoemen, Het Parool vroeg zich af welk ijskonijn ongevoelig zou blijven voor haar literaire charmes. Het is duidelijk waarom: Riikka Pulkkinen schrijft boeken die niet terugdeinzen voor grote thema's, maar stilistisch bezield blijven, die het leven in de weegschaal leggen, maar de mens niet uit het oog verliezen, die ondanks alle duisternis toch de ogen openhouden voor het lichtpuntje in de verte.

Waarom worstelen?
Elk huisje heeft zijn kruisje, maar enkele hebben er veel (soms, in het literaire universum van Riikka Pulkkinen zelfs aan de onwaarschijnlijkheid grenzend veel). Het is daar dat de Finse incheckt, in een poging te peilen naar de psychologische diepte van beweegredenen, gevolgen en omgangsvormen. Riikka Pulkkinen doorspekt haar werk met duistere driften, negatieve krachten, onverwerkte verledens, onzekere toekomsten, noodlottigheden en de al te menselijke antwoorden daarop en vluchtwegen daarvandaan. Vreemdelingenhaat, euthanasie, zelfverminking, suïcidale neigingen, overspel, geloof, passie, liefde, ziekte, eetstoornissen zijn enkele van de (letterlijk te nemen) zwaartepunten in haar werk. Maar die gewichtige onderwerpen belemmeren haar proza niet. Riikka Pulkkinen componeert zwaarmoedige melodieën, maar speelt met een lichte aanslag.

Het is die virtuose, genuanceerde toets die haar personages in vlees en bloed hult. "De literatuur toont ons situaties waarin een bewering even gegrond kan zijn als het tegenovergestelde van wat er beweerd wordt. De literatuur kan goed en kwaad in twijfel trekken. Bestaan ze eigenlijk wel, goed en kwaad, en als ze bestaan, waar trek je dan de grens tussen die twee?" klinkt het in De grens.

Riikka Pulkkinen schuwt de complexiteit niet, en maakt van die gelaagdheid, die grijswaarden de diepere kracht van haar verhalen. Of het nu gaat om een met de (pijn)grenzen van haar eigen lichaam flirtend meisje, een overspelige leraar, een vrouwelijke dominee die religie en gezin achterlaat, of een vrouw die in de geest al afscheid heeft moeten nemen van haar dementerende man en nadenkt of ze hem ook de laatste, fysieke grens over moet helpen, elk van haar personages worstelt, omdat worstelen eerlijker is dan zeker zijn. Omdat twijfelen menselijk is en grenzen vloeibaar zijn. En omdat literatuur de vloeibaarheid van die grenzen alle ruimte kan bieden. Daarom niet Zooey Deschanel, maar Riikka Pulkkinen.