Onderwijsdebat: Werken aan de toekomst van kinderen

Raymonda Verdyck (GO!) vreest dat er een omgekeerde herverdeling van middelen in het Vlaams onderwijs op gang zal komen. Het zou een verkeerd signaal zijn om te beknibbelen op de werkingsmiddelen van de scholen die de voorbije jaren het zwaarst hebben ingezet op leren samenleven, klinkt het.

E r woedt momenteel een heftige discussie over de extra werkingsmiddelen die scholen krijgen in het kader van het realiseren van gelijke onderwijskansen. De passage in de beleidsnota van de minister om voor alle leerlingen evenveel werkingsmiddelen te voorzien dreigt er toe te leiden dat er een omgekeerde herverdeling van middelen op gang zal komen: van kansarme naar kansrijke scholen, van stedelijke scholen met een hele diverse populatie naar scholen met een meer homogene schoolbevolking. Vanuit het GO! zijn wij zeer bezorgd om deze evolutie. Scholen die de voorbije jaren zwaar hebben ingezet op het bieden van écht gelijke kansen aan kinderen die het thuis heel moeilijk hebben, dreigen het kind van de rekening te worden.

Kerktorenmentaliteit
Maar ik wil de discussie opentrekken. We mogen ze niet verengen tot een strijd tussen stad en platteland, tussen ‘rijke’ en ‘arme’ scholen. Het ware probleem is immers dat we nog steeds een segregerend onderwijssysteem hebben, dat niet is aangepast aan de maatschappelijke evoluties. Segregatie is het afscheiden van verschillende groepen in een samenleving. In het onderwijs gaat het over een afscheiding tussen sociaaleconomisch achtergestelde groepen – heel vaak leerlingen van allochtone origine – en meer bevoorrechte groepen, namelijk witte kinderen uit welstellende gezinnen. Dat heeft in het verleden aanleiding gegeven tot het ontstaan van ‘zwarte’ concentratiescholen en ‘witte’ elitescholen. Het beleid heeft weliswaar voorzichtige pogingen ondernomen om die segregatie tegen te gaan, maar die zijn als we de internationale onderzoeken mogen geloven jammerlijk mislukt. Ik stel ook vast dat politici onvoldoende ambitie toonden om de opdeling tussen bevolkingsgroepen tegen te gaan door niet resoluut te durven kiezen voor een onderwijs dat de spiegel is van de samenleving én aan alle kinderen de kansen geeft waar ze recht op hebben.

Het onderwijs in Vlaanderen is nog te zeer gefocust op oude modellen en rustieke referentiekaders, op een kerktorenmentaliteit waarbij we ons richten op de enge omgeving vanwaar mensen afkomstig zijn. We weten dat in de toekomst de bevolking niet alleen zal toenemen, maar dat mensen dichter op elkaar zullen wonen, veel vaker in stedelijke gebieden, waar het gemeenschappelijke belang groter wordt. Dicht bij elkaar leven zonder dat je vaardigheden hebt verworven om met elkaar rekening te houden, fnuikt een samenleving.

Vandaag leeft 50 procent van de wereldbevolking in verstedelijkte gebieden, in 2050 zal dat 80 procent zijn. In het Vlaanderen van de eenentwintigste eeuw is er nauwelijks nog sprake van een scheiding tussen de stedelijke kernen en de omliggende groenere zones. Met deze stedelijkheid wordt de grote diversiteit in heel Vlaanderen een realiteit. Sommigen kunnen die evoluties betreuren, maar we zullen onze kinderen niet helpen door die evoluties te ontkennen.

We moeten onze kinderen voorbereiden op de échte wereld waarin ze zullen leven en niet op een nostalgisch beleefd verleden. Kinderen met allerlei achtergronden, die verschillende talen spreken en een verschillende culturele achtergrond hebben, leren en werken er samen. Als onze kinderen niet in die wereld leren leven, zullen het bange burgers worden. Door die wereld te ontkennen, maak je niet enkel mensen bang, maar creëer je vijandbeelden.

Het is dan ook de keuze van het GO! om onderwijs aan te bieden waarin leerlingen met verschillende achtergronden samen werken en leren. Onderwijs is een publiek goed, gebaseerd op een democratische wens om samen, als burgers, een samenleving vorm te geven.

We gaan niet uit van een opsplitsing van mensen, maar van de opbouwende gedachte dat samenwerking loont, verschillen gewaardeerd worden en leerrijk zijn en tegenstellingen worden overbrugd. Om dat te kunnen bereiken, gaan we uit van universele menselijke waarden. Wat betekent het om mens te zijn onder de mensen? Wat betekent verbondenheid? Wat betekent het om samen te leven op deze aardbol, gedurende de korte periode die ons is gegund? En vooral: hoe doe je dat op een goede manier? Helaas hebben we in het onderwijs nog te vaak de neiging om onze kinderen te verankeren in de klei, in plaats van hen vleugels te geven. Als we het over de wereld van de toekomst hebben, blijft het belangrijk om hen ankerpunten te geven, een referentiekader vanwaar ze kunnen uitgaan om de wereld te kunnen begrijpen.

Maatschappelijke hefboom
De uitdagingen die deze veranderingen stellen, hebben nood aan samenwerking tussen mensen van heel verschillende achtergronden die nieuwe oplossingen bedenken en uitvoeren. Die nieuwe oplossingen, waar wij – de oudere generatie – nog het raden naar hebben, zullen ons aangereikt worden door de kinderen die vandaag op school zitten. Wij kunnen hen niet vertellen hoe de wereld er in 2100 zal uitzien, maar wij kunnen hen wel de instrumenten geven die hen in staat stellen om als creatieve en ondernemende volwassenen om te gaan met twijfels en onzekerheden, met nieuwe situaties en uitdagingen waarmee ze geconfronteerd zullen worden. Wat wij wel kunnen doen is hen leren om samen te leven en samen te werken, zodat ze in staat zijn zich als sociaal voelend en handelend mens in de toekomstige samenleving te bewegen. Wij kunnen hen in staat stellen om continu hun plaats in de wereld heruit te vinden, te herontdekken en te heroveren.

En in deze context zou het absoluut een verkeerd signaal zijn om juist die scholen die de voorbije jaren het zwaarst hebben ingezet op het leren samenleven en het bieden van gelijke kansen af te straffen door te beknibbelen op hun werkingsmiddelen.
Het blijft de ambitie van het GO! om onderwijs in te zetten als maatschappelijke hefboom en gelijke kansen te bieden aan al onze leerlingen en cursisten. Het is nu aan onze beleidsvoerders om een keuze te maken en het kwaliteitsonderwijs van de toekomst alle kansen te geven, in het belang van alle kinderen in Vlaanderen en in het belang van de samenleving.

Raymonda Verdyck is Afgevaardigd bestuurder van het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap