Kristian Levring: 'De western krijg je niet onder de zoden'

Het ontbreekt de Deense filmregisseurs niet aan zelfvertrouwen. Kristian Levring, een veteraan van de Dogma 95-beweging, zette zijn zinnen op The Salvation. Deens en toch een échte western met paarden, boeven, bange dorpelingen, mooie landschappen en Mads Mikkelsen als de getergde revolverheld. "Ik denk niet dat ik in dit leven nog eens een western draai."

Amerika, 1870. John vermoordt de bruut die zijn net uit Denemarken overgekomen gezin afslachtte. De sadistische broer van de overleden schurk is razend en dwingt de bange dorpelingen om John uit te leveren. De plot herinnert aan High noon, de westernklassieker van Fred Zinnemann, maar stilistisch probeert de Deense regisseur Kristian Levring veeleer het midden te houden tussen John Ford en Sergio Leone. Hij komt nooit echt in de buurt van die grootheden, maar zijn western mag er wezen. De Deense ster Mads Mikkelsen is machtig in de rol die vroeger naar Gary Cooper of Clint Eastwood zou gegaan zijn.

Hoe kwam u erbij om een volbloed western te draaien?
Kristian Levring: Mijn carrière zat een beetje in het slop. Mijn vriend Peter Aalbæk Jensen, de man die aan het hoofd staat van Zentropa (het erg succesvolle Deense productiehuis is bekend van de films van Lars von Trier, nr) opperde het idee om terug te keren naar mijn eerste filmliefde. Dat is de western. Naar westerns heb ik als kind met zoveel verwondering en naïviteit gekeken dat ze zéér diep in mijn hoofd zijn doorgedrongen. Ik weet niet of de lege flessen Barolo er iets mee te maken hadden, maar Peter maakte zich sterk dat hij een western kon financieren.

Hebt u geaarzeld of vindt u het evident dat Denemarken zich inlaat met het meest Amerikaanse filmgenre?
Levring: Natuurlijk heb ik me afgevraagd of ik als Deen wel het recht had om een western te draaien. Maar toen daagde me iets: de western verhaalt het ontstaan van de Amerikaanse natie en dat is eigenlijk ons verhaal. Het huidige Amerika is gecreëerd door migranten uit Europa. Het fascinerende is wel dat de Denen, Ieren, Italianen, Belgen van de boot of uit de trein of postkoets stapten en in een mum van tijd veramerikaniseerden. Terugkeren was in die tijd uitgesloten. Je keek niet achterom, je keek voor je.
Sommigen waren Amerikaan zonder Engels te spreken. Die spraken nog Spaans, Russisch of Deens. Ik had dat graag in mijn film op de voorgrond gebracht. Maar dat kon niet. Om de financiering rond te krijgen, moest Engels de voertaal worden. Denemarken is maar een klein land. Het is niet gemakkelijk om het budget op te hoesten voor een western.
Overigens heeft Amerika geen monopolie op de western. Sergio Leone was een Italiaan. De grote John Ford had Ierse roots. Akira Kurosawa draaide ook westerns, alleen werden die easterns genoemd.

U hebt The salvation ook een Noord-Europese toets meegegeven.
Levring: Met Anders Thomas Jensen, mijn coscenarist, heb ik niet alleen uren over westerns geleuterd, we hadden het ook vaak over sagen. Scandinavië is trots op zijn sagen en we denken dat iedereen die kent, maar dat is duidelijk niet het geval. Die sagen zijn erg ruwe, brutale en vrij simpele verhalen over de grote thema's: liefde, verloren liefde, vaders en zonen, reizen, broers en zussen. Die hardheid konden we gebruiken in onze western.

Hebt u ook zo'n hekel aan mensen die het genre altijd maar weer doodverklaren?
Levring: Ik begrijp wat je bedoelt. Men verklaart de western om de zoveel jaar dood, maar eigenlijk houdt het genre gewoon af en een toe een winterslaap. Zoals in de jaren 1930, '40 of '50 wordt het nooit meer. Sommige jaren waren westerns goed voor zestig procent van de filmproductie. Dat is voorbij. Maar je krijgt dit genre niet onder de zoden. Het was het eerste genre, het nam van bij het begin een grote plaats in de filmgeschiedenis in en had een grote invloed op veel andere genres. Star wars is evenveel western als sciencefiction. Er zal altijd wel ergens een regisseur opstaan die zin heeft om nog eens een echte western te draaien.

Waar zijn de indianen?
Levring: Heikel punt. Als kind was ik een indiaan in het diepst van mijn gedachten. Eigenlijk kun je dan maar beter niet naar westerns zoals Fort Apache van John Ford kijken. Ik heb het probleem omzeild door voor een periode te kiezen toen alle indianen al doodgeschoten waren.

Het is aan The salvation niet te zien dat u een kleine twintig jaar geleden in de voorlinie stond van Dogma 95. U overtreedt hier alle regels die de beruchte Deense beweging destijds oplegde. Stipuleerde het achtste van de tien geboden trouwens niet dat genrefilms niet toegestaan waren?
Levring: The salvation is dan ook geen Dogma-film. Luister, in het leven moet je uitdagingen aangaan. Met de Dogma-regels daagden we onszelf uit om zeer creatief te zijn. Je moest hard werken om de beperkingen te omzeilen. Ik had al wat ervaring en moest heel wat technieken, trucjes en gewoonten laten vallen om een Dogma-film te kunnen maken. Dat is zeer verrijkend. Maar bij een tweede, derde of vier Dogma-film is de uitdaging al véél minder groot. Alles went. Na verloop van tijd wordt het een veel grotere uitdaging om een western te draaien. Dan krijg je tenminste problemen op je bord die je nog niet hebt opgelost.
Ik denk niet dat ik in dit leven nog eens een western draai. Ik stapte van de set met het aangename gevoel: "Dit was mijn bijdrage tot het genre."

The salvation is behoorlijk grimmig en gestileerd. Was Sergio Leone uw grote voorbeeld?
Levring: Mmm. Ik begrijp wel dat je er veel Leone in ziet, maar volgens mij zou Leone nooit personages zoals die van mij opvoeren. Mijn personages passen eerder in de grote traditie van John Ford. En ik vind dat ik mijn eigen draai aan de film heb gegeven.
Ik werk in lagen. The salvation is geen arthouse of postmoderne pastiche, het is een western zonder franje die iedereen moet kunnen entertainen. De fans van het genre zijn hopelijk blij met de vele knipogen naar oude westerns. Vervolgens wil je ook een elegante film en steekt een allegorie onvermijdelijk de neus aan het venster. Ook dat hoort erbij, toch bij Leone, Ford, Kurosawa. Geleidelijk aan weef je jouw observaties en interesses door de film. Wat voor land was Amerika toen? Mij boeien bijvoorbeeld de enorme verschillen tussen de west- en de oostkust in 1870. In New York, Washington, Boston had je een heel gesofisticeerde beschaving, terwijl het westen nog een derdewereldregio was.

De cowboyhoed staat Mads Mikkelsen niet minder goed dan Gary Cooper of Clint Eastwood. Had u eigenlijk wel een alternatief voor hem?
Levring: Ik heb de rol speciaal voor Mads geschreven en heb nooit iemand anders overwogen. Daar zijn verschillende redenen voor. We kennen elkaar goed. En een film mét Mads is makkelijker te financieren.
Ik wist dat die cowboyhoed hem geweldig goed zou staan. Ik wéét hoe goed hij speelt en toch kreeg ik op de set soms kippenvel van zijn spel. Mads is een zeer fysieke acteur: iemand waar je ook met open mond naar kijkt als hij zwijgend in de verte tuurt of zwijgend op een paard zit. Zijn blik en zijn lichaam drukken alles uit. De western sméékt om zo'n mannen.

zalen: Kinepolis, UGC De Brouckère, UGC Gulden Vlies