Karel Buls' avontuurlijke reis naar het Thailand van toen

Zopas is Croquis Siamois heruitgegeven, de reisimpressies van Brussels burgemeester Karel Buls na zijn bezoek aan Siam. In Thailand hoort het boekje tot de canon van de nationale geschiedschrijving. In België was het tot nog toe onvindbaar.

Siam, het huidige Thailand, moest zich rond de vorige eeuwwisseling weren om als onafhankelijk koninkrijk stand te houden tussen koloniale grootmachten als Frankrijk en Groot-Brittanië. De Fransen hadden Vietnam geannexeerd, de Britten Birma. Thailand vreesde, niet zonder reden, dat hen hetzelfde lot te wachten stond.

De toenmalige Siamese koning Chulalongkorn wou zijn land koste wat kost moderniseren. Alleen zo kon hij uit handen blijven van de Westerse mogendheden.

Hij zocht hulp bij Europese experts, van Denemarken over Duitsland tot Portugal, maar kwam ook bij Belgen terecht. België had als neutraal land in het begin van de negentiende eeuw een goede reputatie. Zelfs als koloniale mogendheid kon België op internationale erkenning rekenen, ondanks de wreedheden van Leopold II in Congo en de campagne die de Britten daartegen voerden.

Koning Chulalongkorn kwam zo bij de Belg Gustave Rolin-Jaequemyns terecht, een voormalige minister en Nobelprijswinnaar die zijn diensten aanbood als expert Internationaal Recht en over een stevig netwerk beschikte. Zijn samenwerking met het Siamese koningshuis liep prima. Hij zou nationale faam krijgen, omdat hij mee de diplomatie ontwikkelde om een Franse militaire inval af te wenden. Niet zonder reden werd hij later 'onderkoning van Siam' genoemd.
Het is in die brede context van Belgisch-Siamese samenwerking dat de befaamde burgemeester van Brussel Karel Buls (1837-1914) Siam bezocht. "Dat was best een heel avontuur," vertelt VUB-professor Patrick Stouthuysen, die een boeiende inleiding heeft geschreven bij de heruitgave van Buls' reisaantekeningen Croquis Siamois.

Naar Siam reizen was niet zonder risico, maar Buls, die zich na zijn burgemeesterschap volledig op het reizen had gegooid, liet zich niet snel uit het lood slaan. Hij had voordien ook al Congo bezocht. Zijn reisverhalen werden bovendien goed onthaald.

Buls reisde naar Siam op uitnodiging van koning Chulalongkorn. Beiden kenden elkaar omdat Buls, toen hij nog burgemeester was, de koning een aantal keren had ontvangen. Dat bezoek was een succes. Chulalongkorn nam de Louizalaan als voorbeeld voor de aanleg van een van de boulevards in zijn eigen hoofdstad. Maar er was ook het frivole nachtleven. "Het verhaal wil," zegt Stouthuysen, "dat ze op een avond de stad introkken in de straatjes rond de Grote Markt. Ze gingen nadien op zoek naar Manneken Pis, maar konden die maar niet vinden."

Zo goed het klikte tussen Chulalongkorn en Karel Buls, zo gecrispeerd was de relatie met Koning Leopold II. Zeker toen Leopold II hem langs zijn neus weg vroeg of hij niet een of andere mijnconcessie in Siam van de hand kon doen.

Stouthuysen heeft verschillende reisverhalen gelezen van Belgen die Siam bezochten in dezelfde periode, maar die van Buls steekt er volgens hem met kop en schouder bovenuit. "Buls spreekt met veel respect over de Siamezen, in tegenstelling tot andere reisauteurs."

Stouthuysen heeft daar ook een verklaring voor. Buls was voorstander van de moderniteit, maar was tegelijk een verdediger van het nationale erfgoed. In Brussel liet hij als eerste de Grote Markt als monument beschermen.

Ook voor Siam zag hij de moderniteit als een opportuniteit, maar tegelijk als een bedreiging voor de eigen Siamese identiteit.


Charles Buls, Croquis siamois, récit de voyage illustré (1901) is heruitgegeven door het Willemsfonds waar de Vlaamsvoelende liberaal Karel Buls toen een eminent lid van was. 167 pp. ASP, 25 euro.