Journaliste Nicky Aerts over haar ervaringen in Israël

Freelance journaliste Nicky Aerts woont inmiddels één jaar in Jeruzalem. Voor Brussel Deze Week schreef ze een tekst over haar ervaring en cultuurbeleving als Belg en als Brusselaar in Jeruzalem en Tel Aviv. “We voelen ons ‘ontgeriefd’.”

Sinds begin september loopt in het Tel Aviv Museum of Art, de overzichtstentoonstelling van Michaël Borremans die in Bozar in Brussel 150.000 bezoekers heeft gelokt. Dit is As sweet as it Gets in Israël. Borremans is er in Vlaanderen zwaar op aangepakt dat hij, ondanks de oorlog met Gaza en de Israëlische politiek in het algemeen, toch naar hier gekomen is. Politiek niet helemaal correct, maar ik ben voor mijn eigen, culturele zieltje heel erg blij dat ik zijn werk nog eens van dichtbij kan zien. Hier en nu. Eindelijk nog eens degelijk, mooi werk. Borremans had in zijn reactie op de hele hetze in Vlaanderen misschien wel een punt toen hij zei: “We moeten Israël overladen met cultuur.” Niet less is more, maar more is less.

Het zit namelijk zo… Toen we vijf jaar geleden van Brussel naar Berlijn verhuisden, wisten we niet wat ons overkwam. Er was zoveel te doen op het vlak van cultuur dat we er slecht van werden. Die Qual der Wahl, zo noemen de Duitsers het. Er is gewoon te veel. Een mens beseft natuurlijk niet dat ie verwend is, tot op het moment dat al het lekkers wegvalt.

Dat is het gevoel waar wij nu sinds meer dan een jaar mee zitten: we voelen ons ‘ontgeriefd! We zijn een jaar geleden namelijk van Berlijn naar Jeruzalem verhuisd. Al kan je bezwaarlijk hard maken dat er hier in het beloofde land geen cultuur zou zijn. Laat mij het anders formuleren: het culturele aanbod dat er is, is nogal gefocust. Op één van mijn minder goeie dagen zou ik het woord ‘eng’ gebruiken. Cultuur staat in Israël vaak gelijk aan religie en geschiedenis.

Af en toe mag het wat meer zijn. Als megasterren als The Rolling Stones, Justin Timberlake of Lady Gaga zich niet laten afschrikken door de BDS-beweging (boycot, divestment en sanctions) en toch naar Israël komen voor een optreden. Maar door de band genomen is het pover gesteld met het bredere, hedendaagse, culturele aanbod, zeker in Jeruzalem.

EEN FAIRE VERGELIJKING
Ik laat Jeruzalem dan maar voor wat het is en richt mij op Tel Aviv. Start-up city van een start-up nation! Tel Aviv wordt wel eens The Bubble genoemd. Dit is niet Israël as we know it, en toch. Ook al zie je hier wat schaarser geklede mensen over straat lopen (Tel Aviv is tenslotte een kuststad) en ook al zijn de inwoners gemiddeld 30 jaar jonger dan in Jeruzalem, toch blijf ik ook hier op mijn honger zitten.

NIET TRANSPARANT
Veel heeft te maken met de affichering van de evenementen. Voor een bevolking die hoofdzakelijk is samengesteld uit de Europese en Amerikaanse diaspora is er van die achtergrond nauwelijks iets te merken. Alle affiches en advertenties zijn in het Hebreeuws. Je weet met andere woorden niet wie, wat, hoe of wanneer. Voor een journalist als ik een behoorlijk existentieel probleem. Toegegeven, je kan af en toe uit het ontwerp van een affiche wel opmaken of ‘het’ misschien wel de moeite is, maar dan nog heb je er het raden naar waar ‘het’ over gaat en weet je al helemaal niet waar je wanneer moet zijn, wil je iets zien of horen. Een paar spontane pogingen van mijn kant hebben weinig spectaculairs opgeleverd.

HEIMWEE
Op zo’n momenten heb ik heimwee naar Brussel met zijn vele concertzalen, grote theaterhuizen en kleine achterafzaaltjes, zijn vele tentoonstellingen, klein en groot en zijn enorm breed aanbod voor een internationaal publiek. Heimwee naar de nooit aflatende stroom van jonge en wat minder jonge internationale muzikanten, die Brussel, de hoofdstad van zovele entiteiten, niet links willen laten liggen. Op muzikaal vlak is Tel Aviv zeker geen hoogvlieger. Al zijn er ook hier vast wel kleinere podia en een underground scene. Ik heb ze alleen nog niet mogen ontdekken.
Op het vlak van muziekwinkels is het al even erg. Zo niet nog erger, want ik kan dan misschien wel leven zonder live concerten, maar als je zelfs de muziek die je goed vindt ook niet kan vinden in de platenzaak, dan wordt het link. We gaan even terug naar Jeruzalem.

DE ACHTSTE NOOT
Toen ik na een maand of vier in Jeruzalem eindelijk de enige platenzaak/cd-winkel in de stad gevonden had, kon mijn geluk niet op – ik was bijna zo gelukkig als mijn man en zoon, toen zij een slagerij ontdekten waar ze varkensvlees verkochten. Spek! Ik had gauw een verlanglijstje opgesteld met cd’s die ik me absoluut wilde aanschaffen. Muziek verzacht nu eenmaal de zeden. Mijn enthousiasme werd al gauw gefnuikt, toen ik mijn lijstje voorlegde aan de jonge kerel die me wel wilde helpen in gebrekkig Engels. Ik had het kunnen weten. Toen ik de winkel binnenstapte, knalde er geen herkenbare pop- of rockmuziek door de luidsprekers, maar iets onbeduidend Hebreeuws. Calexico, Dan Auerbach, Boy & Bear, Kimbra: het zei de jonge man allemaal niks. Misschien moest ik maar eens naar Tel Aviv, suggereerde hij.

DE ANDERE KUNSTEN
Een lichtpunt, twee lichtpunten heb ik in tussentijd wel gevonden: het Suzanne Dellal Centre voor hedendaagse dans en het Tel Aviv Museum of Art, waar ik aan het begin van mijn verhaal al naar verwees. Beiden in Tel Aviv. Het Suzanne Dellal Centre is een internationaal gerenommeerd huis voor hedendaagse dans. Naast het huisgezelschap komen er vaak andere dansgezelschappen optreden en zijn er behoorlijk wat uitwisselingsprogramma’s met gezelschappen uit de hele wereld. Op dit moment loopt er bijvoorbeeld een festival rond Japanse hedendaagse dans.
In het Tel Aviv Museum of Art is begin september de overzichtstentoonstelling van Michaël Borremans geopend. Het gebouw heeft een paar jaar geleden een nieuwe, moderne vleugel gekregen waar gasttentoonstellingen getoond worden. Die zijn vaak een mooie aanvulling bij de behoorlijk goeie vaste collectie van het museum. Maar het Tel Aviv Museum of Art en het Israel Museum in Jeruzalem (met een kleine, maar fijne vaste collectie hedendaagse kunst) zijn eerder uitzonderingen op een tamelijk gesloten Israëlisch gericht aanbod.

FILM
Wat nieuwe films betreft zijn we gelukkig gezegend met het feit dat maar acht en half miljoen mensen modern Hebreeuws spreken en het niet de moeite loont om de films te dubben. De betere internationale films –en vooral Hollywood producties (met dank aan de Joodse connectie) lopen hier met een weinig vertraging op de rest van de wereld in de grote en kleine zalen in originele versie. Jammer is het dan weer dat de Hebreeuwse films of de occasioneel Arabische film niet ondertiteld worden. Zo zaten we een paar maand geleden in de Cinémathèque in Jeruzalem vol spanning te wachten op de start van de Palestijnse film Omar. Een film die samen met The Broken Circle Breakdown van bij ons genomineerd was voor de Oscars. Licht uit. Film start. Muziek. Beeld. Klank. Arabisch! Met Hebreeuwse ondertitels. We waren eraan voor de moeite.

ISRAËLISCHE KUNST
Het lijkt alsof de Israëli’s koste wat het kost een ‘nieuwe’ stroming willen creëren, de Israëlische kunst, en daarvoor bereid zijn al het vertrouwde overboord te gooien en met z’n allen op zichzelf in te zoomen. Ik weet niet zo goed wat ik daarmee aan moet en vind maar moeilijk aanknopingspunten. Een tentoonstelling met werk van Michaël Borremans is dan een welkome verademing. Misschien ook wel omdat ik me aangesproken voel, betrokken.

DE WITTE STAD
In de architectuur vind ik al evenmin rust. Als ik rondom mij kijk zie ik alleen maar versterkte burchten. Lelijke betonnen constructies. Huizenblokken die eruit zien als het Hebreeuws alfabet. Tel Aviv heeft zijn witte art-decohuizen, Jeruzalem zijn Oude Stad en hier en daar vind je in Jeruzalem ook nog oude Arabische huizen – waarvan de meesten ondertussen zijn bewoond door Israëli’s – met schitterende tegelvloeren, half overdekte veranda’s met een prachtige tuin vol vijgenbomen, palmen en oleanders. Dat is een beeld waar ik mijzelf mee kan troosten: de blauwe lucht, de zon, het groen en de kleuren van de bloemen.

Brussel heeft meteorologisch misschien een paar punten achter op Jeruzalem en Tel Aviv, maar één ding weet ik zeker: wanneer ik over een paar jaar terug naar Brussel kom, zal ik een reuzenhonger hebben! Men zegge het voort!