‘Haal omheining rond Monument voor de Arbeid weg'

Het collectief Act Yourself, oftewel AYAY, wil van het vreugdeloze grasveldje rond het Monument voor de Arbeid een gezellig parkje maken. “De politiek heeft de mond vol over de kanaalzone, maar met deze schitterende plek aan het water gebeurt niets,” zegt Lotte Stoops.

H et is paasvakantie, de zon schijnt volop en het zicht op het kanaal en de Up-sitetoren is subliem. Toch is er bijna niemand te bekennen in het parkje, dat verscholen ligt aan de voet van de De Troozbrug.

Wel passeren er hondenbezitters die het stukje groen voor een canisite nemen, alsook oudere buurtbewoners die zakken met oud brood komen leegkieperen aan de waterkant. De plek is dan ook een paradijs voor duiven. Ze schijten niet alleen het gras onder, maar ook De Zaaier en de andere sculpturen van het monument van Constantin Meunier.

Trappen van De Trooz
Toen kunstenares en documentairemaakster Lotte Stoops drie jaar geleden in de buurt kwam wonen, vroeg ze zich af hoe het kon dat zo’n fantastisch gelegen plek zo weinig volk trok. Inmiddels is haar een en ander duidelijk geworden. En wil ze het parkje bekend en bemind maken. “Nu is het een soort wasteland. Terwijl hier zoveel krap behuisde gezinnen wonen die nood hebben aan meer ontspanningsruimte.” Ze is er ook van overtuigd dat net omdat het parkje niet echt gebruikt wordt, iedereen er nu zijn gang maar gaat: hondenbezitters, broodstrooiers, sluikstorters en af en toe ook dealers.

Volgens Stoops is de grote boosdoener het zwarte hek dat enkele jaren na de restauratie in een grote boog om het monument werd geplaatst waardoor het publiek nog amper ruimte heeft om te wandelen of te zitten. Zitten is sowieso lastig want de banken zijn hier lang geleden verdwenen. Stoops: “Met dit hek houd je echte vandalen niet tegen, terwijl het wel elke vorm van sociaal leven fnuikt.”

Daarom ging ze met de mensen van AYAY aan het denken. AYAY is een collectief dat, met de steun van vormingsorganisatie Citizenne, frustraties over de stad probeert te vertalen in ludieke, creatieve acties.
Het voorstel van AYAY is om een groot deel van de omheining weg te halen. “Laat alleen het hek aan de straatkant staan en maak opzij een poortje. Dan kunnen de mensen overdag tot bij het monument. Dat kan dan ook weer dienst doen als bank. Ooit sprak men van ‘de trappen van De Trooz’, net zoals je de trappen van de Beurs hebt.”

Maar er zijn nog meer ideeën. “We willen een publieke barbecue installeren, een voor halal en een voor haram (niet-halal, HUB). Dit bestaat in Antwerpen, Gent en Leuven maar niet in Brussel. Hier mag het niet van de politie.”

Volkshuis
Stoops droomt verder: een zomerbarretje, muziekoptredens. Wat er zeker moet komen is een bak voor oud brood en een hondentoilet. “En een veilig zebrapad want nu moet je je leven wagen om hier te geraken.”

Dat het niet eenvoudig zal zijn om deze dromen te verwezenlijken heeft Stoops intussen mogen ervaren. “Het is, zoals zo vaak in Brussel, een kluwen van bevoegdheden. Het monument is eigendom van de stad, de grond is van het gewest, het hek is geplaatst door het gewest, maar het onderhoud is voor de stad. Je wordt dan ook van het kastje naar de muur gestuurd. Anderzijds voel ik dat er her en der goede wil is. Zo werden twee weken geleden plots nieuwe grasmatten gelegd.”

Voor het project echt doorgezet wordt, wil het collectief – zo’n twintig, vijfentwintig personen – eerst nog aftoetsen of de plannen ook gedragen worden door de rest van de wijk. Daarom is er zaterdag een feest, met muziek, verhalenvertellers, hangmattennaaisters, barbecue en met echte Lakense half-en-half-taart (pruimen en rijst).

Wie alvast huiverachtig staat tegenover het weghalen van de beschermende omheining is Jean-Pierre Van Hautegem. Hij werd aan de overkant van de straat geboren en schreef enkele jaren geleden een boekje over de woelige geschiedenis van het monument. Deze compositie van reliëfs en bronzen stond oorspronkelijk aan de andere kant van het kanaal, vertelt hij. Daar werd ze in 1930, vijfentwintig jaar na de dood van Meunier, neergezet.

In de oorlog raakte het monument flink beschadigd. “De Duitsers gebruikten het als uitkijkpost en er is wellicht op geschoten,” aldus Van Hautegem. De beeldengroep werd hersteld, maar al gauw vond de overheid dat ze in de weg stond op het verkeersknooppunt richting noorden. Na lang dubben gaf de stad het monument begin jaren 1950 een – veel minder zichtbare – plek aan de overkant van het water.

Als kind speelde Van Hautegem rond en op het kunstwerk. “Maar we beschadigden niets.” Het parkje werd in die tijd ook goed verzorgd door de stad. “Dat moest wel omdat het socialistische volkshuis Le Peuple er zijn jaarlijkse 1-meiviering hield.”

Parckfarm
Maar het Lakense volkshuis ging dicht en vanaf de jaren 1970 trad de verloedering in: het parkje werd minder goed onderhouden en werd stilaan een verzamelplaats voor vandalen en drugsdealers.

Toen rond de eeuwwisseling beslist werd om het monument te restaureren was de schade gigantisch: de granieten sokkel was door een brand als het ware ontploft, er waren bronzen beelden gestolen, andere sculpturen waren vernield, onder meer doordat de dealers op het monument klommen om achter de reliëfs hun voorraad te verstoppen.

Na de dure en tijdrovende restauratie kwam er eerst een voorlopige en dan de definitieve omheining. Strikt noodzakelijk, zegt Van Hautegem, die inmiddels elders in Laken woont. “Als je het niet volledig afschermt, hou je geen monument meer over. Alles wat niet achter het hek zit, gaat kapot of verdwijnt, zoals het infopaneel. Zelfs de loszittende bouten van de omheining nemen ze mee.”

Stoops van haar kant beseft dat het een delicate oefening wordt maar blijft desondanks in het project geloven. ‘Mijn enthousiasme is bodemloos, of toch bijna. Als er meer volk komt, zal er meer sociale controle zijn. En we gaan er alleen mee door als de buurt mee wil. Zo gebeurde het ook bij Parckfarm in Molenbeek. En zie, die glazen serre is nog altijd heel.”

Zaterdag 25 april, 11-18u, feest Au bord de L’eau, www.facebook.com/ayay.org