Focus op het mirakel van de Roemeense film

Voetbalfans watertanden als je over Brazilië begint, filmfans hebben het meer voor … Roemenië. De grote festivals vechten om de doordringende films van Cristi Puiu, Corneliu Porumboiu of Cristian Mungiu. Vorige eeuw moest je al een Roemeen zijn om vijf Roemeense cineasten te kunnen opnoemen. Dominique Nasta, professor aan de ULB, maakt een einde aan de onwetendheid in een boeiend naslagwerk.

Dat naslagwerk draagt de veelzeggende titel Contemporary Romanian Cinema: The History of an Unexpected Miracle is een van de eerste naslagwerken over de Roemeense Cinema. Auteur Dominique Nasta stelt het op 4 mei in Bozar voor tijdens een Roumanian Film Day met Roemeense regisseurs recensenten, acteurs. De maand daarvoor presenteert Cinematek sleutelfilms uit de volledige geschiedenis van de Roemeense film.

Welke Roemeense film van voor de Tweede Wereldoorlog kan filmliefhebbers verrassen?
Dominique Nasta: Dat is problematisch. Theater, literatuur en schilderkunst evolueerden normaal maar film bleef achter. Roemenië had geen filmstructuur of productiesysteem zoals Rusland. Op het eerste staatsorganisme is het wachten tot 1939. En toen kwamen vooral nationalistische propagandafilms van het extreemrechts regime uit. Vrije films zoals Stormy Night van Jean Georgescu, een met de hulp van de Franse gemaakte adaptatie van een populaire theaterkomedie, waren in de minderheid.

Op de koop toen zijn er zeer weinig stomme films bewaard gebleven. De uitzondering, het referentiewerk, is Independenta Romaniei (De onafhankelijkheidsoorlog) uit 1913. We sluiten de retrospectieve af met deze epische hommage aan het leger dat Roemenië in 1877 bevrijdde van drie eeuwen Ottomaanse bezetting. Er zitten fragmenten in die doen denken aan Birth of a Nation van David Griffith.

Wel hadden we vanaf 1909 een uitstekende import-politiek. De grote films uit Hollywood, Frankrijk, Italië, Duitsland werden vertoond. Het publiek was cinefiel.

Wie kan er doorgaan voor de stamvader van de Roemeense cinema?
Nasta: Victor Iliu was de geestelijke vader. Hij was voor de Roemeense cinema wat Jean Renoir was voor de Nouvelle Vague. Iliu was in Moskou opgeleid door de veteranen van de Russische avant-garde. Op zijn filmsets leert de volgende generatie hoe je films maakt. Ik laat The Mill of Good Luck zien, een adaptatie van een naturalistische roman. Adaptaties van romans en theaterstukken die tot het Roemeens erfgoed gerekend werden, waren het meest in trek.

De eerste internationale erkenning komt er in 1965 wanneer Liviu Ciulei met het magnifieke, interessante en vernieuwende Forest of the Hanged de Prijs voor beste regie wint op het Festival van Cannes in 1965. Alweer een adaptatie van een naturalistische roman over de Eerste Wereldoorlog. Ciulei heeft helaas maar een film of vier gemaakt. Hij pikt niet dat de censuur hem opdroeg wat te filmen en keert terug naar het theater.

Alleen Lucian Pintilie blijft over om modernistische nouvelle vague-films te maken. Hij maakt de enige écht vrije film: Reconstituirea (De reconstructie, 1969). Die wordt natuurlijk meteen verboden. Pas na de revolutie van 1989 kan hij vertoond werden.

Vandaag staat de Roemeense cinema zeer hoog aangeschreven. Uw naslagwerk heet The History of an Unexpected Miracle. Kwam de omslag echt zo onverwacht?
Nasta: Toch wel. De Nieuwe Roemeense Cinema die in 2006 begint, is een van de voornaamste golven in de Europese en zelfs mondiale cinema. Niemand kon dat voorzien. Er was geen structuur. Geen school zoals in Tsjechië of Polen. Geen grote voorgangers zoals in Italië of Frankrijk. Dat verschillende Roemeense regisseurs indruk maken en prijzen winnen op de grote festivals, gaat in tegen alle verwachtingen. Tevoren was er niets. Cristi Puiu, Corneliu Porumboiu of Cristian Mungiu kenden slechts één voorbeeld van een Roemeense film die vernieuwend en revolutionair was: die Reconstituirea van Pintilie.