Fanny, Sofie en Jim van City Mine(d): ‘Wat links en rechts opborrelt’

“Positieve initiatieven van onderuit: opvallend hoeveel er zijn in Brussel. En in vergelijking met andere steden worden ze hier stevig ondersteund. Maar ze zijn als los zand: hen vangen in een institutioneel net is schier onmogelijk. De uitdaging is dan ook links te vinden om hun impact concreet te maken binnen de stedelijke en economische ontwikkeling.” Stadsmusketiers Sofie Van Bruystegem, Fanny Courieult en medeoprichter Jim Segers over de grote uitdaging van City Mine(d).

W e spreken af in Le London, aan het Luxemburgplein. Hartje Europawijk, een ironische knipoog naar de kloof tussen de institutionele mastodont Europa en het bescheiden City Mine(d), een internatio­naal netwerk van individuen en collectieven begaan met stad en lokale actie.

Het begon allemaal in Brussel, in 1997. Jim Segers: "We hebben City Mine(d) opgericht vanuit het idee om de creatieve activiteit te kanaliseren die links en rechts opborrelde in Brussel. Te beginnen met buurten als die van de Brabantstraat en Kuregem. We willen mensen samenbrengen die anders niet zouden samenkomen. Dat maakte ons al snel betrekkelijk groot en zichtbaar. Maar zoals de stad ondertussen veranderd is, zijn ook wij veranderd: rond de eeuwwisseling hebben we ervoor gekozen zaadjes te strooien in andere steden. Zijn we beginnen te zoeken ook naar links tussen die steden in verschillende landen. Ik ben toen naar Londen verhuisd, terwijl Tom Deforce, die mee aan de wieg van City Mine(d) stond, naar Barcelona trok. Het waren prille pogingen om een link tussen grote Europese steden te exploreren en te ontwikkelen."

"In een derde fase wilden we ons concentreren op een aantal heel specifieke dingen. Dat specifieke is sinds vier, vijf jaar stedelijke economie, zowel voor City Mine(d) Brussel als voor City Mine(d) Londen. Hoe kunnen we die creatieve mensen die we altijd hebben ondersteund, helpen hun leven vorm te geven binnen de economische realiteit? Hoe kunnen wij hun creativiteit gebruiken om de stad een beetje eerlijker te maken? Een hele uitdaging: het gebeurt al te dikwijls dat mensen afhaken om noodgedwongen binnen het klassieke economische model mee te draaien. En de volhouders worden maar al te makkelijk in de marginaliteit gedrumd, omdat hun activiteit geen jobomschrijving heeft. Maar langzamerhand hebben we toch een discours rond economie kunnen ontwikkelen dat steek begint te houden. Dat geeft de burger moed."

Paradox
Sofie Van Bruystegem pikt in. "In Brussel zijn we vertrokken vanuit de vaststelling dat de economie hier, zacht uitgedrukt, paradoxaal is. De globale cijfers tonen een rijk gewest, maar tegelijkertijd liegen de armoederapporten er niet om. Eén Brusselaar op de vijf kan zelfs zijn doktersrekening niet meer betalen. Het is net op die snijvlakken van een aantal werkelijkheden - eigen aan elke grootstad - dat er initiatieven en nieuwe projecten kunnen ontstaan die goed zijn voor de stad. Fietsherstelprojecten, een eigen drukpers om affiches of een krant te drukken... Bescheiden initiatieven die wel degelijk iets te betekenen kunnen hebben binnen dat economische verhaal."

Segers: "Het meest frappante in het armoederapport was voor mij dat het verschil in levensverwachting maar liefst drie jaar bedraagt tussen iemand die leeft in de rijkste gemeente van het gewest en iemand die leeft in de armste gemeente. Daar kunnen we twee dingen mee doen. Ofwel maak je je daar boos over omdat het alleen maar erger wordt, omdat Brussel institutioneel zo rampzalig is georganiseerd. Ofwel ga je andere manieren het zoeken om het te verhelpen. Wat mij binnen die context altijd heeft beziggehouden, is zoeken naar plaatsen waar we over die dingen kunnen spreken op een niet-evidente manier. En dat is tot nader order nog steeds op de publieke plaatsen van de stad. Plaatsen waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en elkaars overtuigingen in vraag kunnen stellen. Ik heb het in Brussel kunnen doen, nu probeer ik het in Londen."

"Spijtige vaststelling: de publieke plaats is in Brussel ondertussen al even problematisch geworden als in Londen. Omdat Brussel het voorbije decennium gestaag is geëvolueerd van probleem tot thema. De verfraaiing van de stad is daarvan een positieve uitloper, maar het is er wel een met weerhaakjes."
"Een voorbeeld dat ik graag aanhaal, is het Flageyplein. Daarin is heel veel geld geïnvesteerd, zelfs bijna op een manier waarvan we hadden gedroomd. In termen van participatie, betrokkenheid van bewoners en zo meer. Helaas met als resultaat dat het plein een cultureel centrum in de openlucht is geworden in zijn programmering. Je kunt tegenwoordig het Flageyplein enkel voor een activiteit gebruiken als je dat een aantal weken vooraf bij de gemeente aanvraagt. En dan nog op voorwaarde dat de plaats nog niet geprogrammeerd is voor iets anders. Het plein is dus verloren als plaats voor onverwachte ontmoetingen, voor ontmoetingen van ideeën. En laat dat nu net de essentie zijn van waar City Mine(d) mee bezig is: kleine initiatieven meer slagkracht te geven. Stads-tuintjes bijvoorbeeld, mensen die hun fiets willen laten herstellen op publieke plaatsen, mensen die gewoon de tafels buitenzetten en met de buren iets willen organiseren."
Van Bruystegem: "Zulke projecten op zich zijn misschien niet wereldschokkend. Maar ik denk wel dat de som ervan heel belangrijk is. Juist omdat ze daar ontstaan waar ze moeten ontstaan, op de momenten dat het moet. Ze zijn belangrijk voor de mensen die het doen, maar ook voor de mensen die bezig zijn met het opstellen van de wetten en de regeltjes voor de stad én voor de mensen die in de toekomst in die stad moeten leven."

Goede wil en wafels
In dat verhaal is Fanny Courieult - afkomstig uit het Normandische Caen - vorig jaar beginnen mee te draaien. "Na mijn studie Culturele Projecten in de Openbare Ruimte, in Parijs, heb ik ervoor gekozen mij aan te sluiten bij City Mine(d) in Brussel. Ik wist heel weinig af van de stad, de eerste kennismaking was memorabel. Van bij mijn aankomst voelde ik dat ik in een biotoop was beland die heel anders in elkaar stak dan wat in Frankrijk gewend was. Een mozaïek van plekken met elk hun identiteit, verschillende nationaliteiten op een hoopje, een mengelmoes van talen. Tegelijkertijd ook een biotoop die een mens het gevoel geeft dat alles mogelijk is, dat niets vast ligt."

"Ik hou echt wel van deze stad. Ze heeft me gelokt door haar creatieve rijkdom, City Mine(d) heeft me de economische kijk erbovenop gegeven. Het is moeilijk uit te leggen aan iemand die het niet gevoeld of geroken heeft. De doorsnee Fransman gooit Brussel en Europa dan ook op één hoop. De hoofdstad van het Europa dat rijk is en die dus ook rijk moet zijn. Het is nog niet helemaal doorgedrongen over de grenzen dat Brussel zoveel meer is: een biotoop waar veel behoeftige mensen in armoede leven, waar het cultureel leven enorm divers en vruchtbaar is, waar stadcreativiteit geen ijdel woord is."

"Mijn vuurdoop was La Banque à Gaufres of De Wafelbank, een project met een theatrale mise-en-scène in de vorm van een bank. Die bank draaide rond rijkdom aan goede wil en/of competentie van mensen, in plaats van rijkdom aan geld. Mensen met ideeën, mensen met engagement om die ideeën te helpen verwezenlijken. Ik ben daar vorig jaar mee begonnen, De Wafelbank was toen te gast bij kunstencentrum Recyclart ter gelegenheid van de opening van BRXLBRAVO en Nuit Blanche. 'Bankiers' voerden er inleidende gesprekken met de 'klanten' met de bedoeling de zo verkregen investeringen - lees: competenties - te verwerken en te ordenen. In ruil kreeg de klant een wafel. Ook hebben we gewerkt met affiches in de stad, onder meer bij de vzw 123 Logements, bij MicroMarché/MicroMarkt, en bij The HUB in Elsene".

Het was een geslaagde vuurdoop, waarop Courieult samen met Segers en Van Bruys­tegem de schouders heeft gezet onder het Stedelijk Platform op 18, 19 en 20 november.