Etterbeeksesteenweg, van niemandsland tot expat valley

Met de afwerking van de Belview-woontoren krijgt de heropbouw van de Etterbeeksesteenweg eindelijk vorm. De laatste open ruimten van de Europese wijk zijn er nu bijna allemaal volgebouwd. Met woningen bovendien. Samen met een handvol handelszaken moeten die er opnieuw een levendige buurt van maken. In de eerste plaats voor expats.

B innenkort zijn het enkel nog rusthuisbewoners die het zich kunnen herinneren, maar de Etterbeeksesteenweg was ooit een integraal deel van het stadsweefsel. Vanaf de jaren 1960 werden de huizenblokken tussen Schuman en het Leopoldpark echter systematisch van de kaart geveegd. Soms om plaats te maken voor een autotunnel of een kantoorkolos voor Europa, maar vaak ook gewoon uit speculatie.

De open percelen bleven vaak jaren of zelfs decennia onbebouwd. Behalve braakland en bouwputten toonde de Etterbeeksesteenweg bij uitstek de achterkant van de stad, met ingangen van parkeergarages en blinde muren.

Duizend woningen
Stilaan groeide ook bij het Gewest het besef dat het de touwtjes in handen moest nemen om de wijk te reanimeren. In die context groeide het idee om van de Etterbeeksesteenweg een residentiële as te maken. De wijk van de squares en daarachter Sint-Joost en Schaarbeek zou zo opnieuw aansluiting vinden met Etterbeek en Elsene. Dat voornemen werd bekrachtigd in het Richtschema voor de Europese wijk uit 2008.

Wie vandaag door het stukje Maalbeekvallei passeert, ziet resultaat: op zowat elke vervallen of onbebouwde straathoek is een nieuw appartementsblok verrezen of worden kantoren omgebouwd tot woningen. De bouwvakkers maken stilaan plaats voor de eerste bewoners. In de wijk zijn op relatief korte tijd meer dan duizend woningen gebouwd, vergund of gepland.

“In het begin was het niet evident om de promotoren te overtuigen om woningen te bouwen”, zegt Marie-Laure Roggemans, sinds acht jaar verantwoordelijk voor de planning van de Europese wijk. “Maar ondertussen hebben ze, mede door de slechte situatie op de kantoormarkt, beseft dat ook woningen winstgevend kunnen zijn.”

Het meest in het oog springende project is waarschijnlijk Belview, goed voor 280 woningen, onder meer in een toren van 24 verdiepingen. Onderin zijn ook tien handelsruimten. “Die zijn ondertussen allemaal verhuurd en dat is heel belangrijk voor de heropleving van de buurt,” zegt Nicolas Billen, projectverantwoordelijke bij ontwikkelaar Allfin.

Een koffiebar, uitkijkend op de ingang van de Belliardtunnel, lijkt nog te wachten op de eerste klanten, maar krijgt binnenkort het gezelschap van een superette, een apotheker, een conceptstore naar Parijs model en een siesta-bar waar werknemers uit de buurt even kunnen gaan dutten. Uitgevend op het Jean Reyplein komt een Japans restaurant (een tweede vestiging van Kokuban). De Japanse ambassade verhuist trouwens ook naar het complex.

De brug van de Wetstraat ter hoogte van metrostation Maalbeek kreeg recent al een beurt en op termijn zouden ook de plannen voor de heraanleg van de Etterbeeksesteenweg opnieuw op tafel moeten komen. Tegen 2016 krijgt de wijk ook een culturele trekpleister met het Huis van de Europese geschiedenis.

Dure pied-à-terre
Komt het decennia na de kaalslag dan toch nog goed met de buurt? Bij stadsvereniging Inter-Environnement Bruxelles (IEB) hebben ze hun twijfels. “Wij zijn absoluut voor meer woningen in de Europese wijk maar de woningen hier zijn niet voor Brusselaars”, zegt co-voorzitter Marco Schmitt. “Het zijn stuk voor stuk luxueuze pied-à-terres voor Europese expats, of rijke families uit de Emiraten die hier een maand of twee komen om zich te laten verzorgen in onze ziekenhuizen. Bij uitstek mensen die niet participeren aan het stadsleven. Men heeft de mond vol van mixité, maar in de praktijk zien we net het tegenovergestelde.”

De promotoren en investeerders steken niet onder stoelen of banken dat ze mikken op expats. Het Engels is alomtegenwoordig op de vele te huur-affiches en appartementen worden aangeprezen met slogans als Where Europe lives.

Projectverantwoordelijke Billen ziet geen probleem. “De tijd dat expats elk weekend naar huis vertrokken en zich geen deel van de stad voelden is voorbij”, klinkt het. “Trouwens, hoe meer de wijk herleeft, hoe meer ook andere Brusselaars interesse zullen tonen om hier te wonen. Er zijn immers veel troeven met prachtige parken en invalswegen, metro en trein vlakbij.”

Roggemans zit op dezelfde golflengte. “De meeste Brusselaars hebben zo’n slecht beeld van de Europese wijk dat ze niet geloven dat er beterschap is. Nochtans hebben we al een hele weg afgelegd.”

Behalve met de hoge huurprijzen, heeft IEB ook een probleem met de bouwhoogte. “Studies pleiten ervoor om torens eerder op heuvelruggen te bouwen, en hier verdichten we net in de vallei”, aldus Schmitt. “Ook dreigen de geplande kantoortorens langs de Wetstraat ter hoogte van Maalbeek letterlijk hun schaduw te werpen op de wijk.” Er loopt trouwens nog een procedure bij de Raad van State tegen de vergunning voor Belview.

In afwachting van meer bewoners en winkels blijft de Etterbeeksesteenweg voorlopig nog een plek waar mensen liever geen halt houden. Talloze passanten snellen voorbij richting werk of metro. Een van hen is Julien Harquel, afkomstig uit Straatsburg. “Ik woon al tien jaar in Brussel en fiets hier dagelijks voorbij op weg naar mijn werk”, klinkt het. “Of de buurt ten goede veranderd is? Het is veel beter dan het no man’s land van weleer, dat is zeker. Maar of ik hier ook zou willen wonen? Nee, dat niet. Het is waarschijnlijk een goede plek voor nieuwkomers die de stad nog niet kennen, maar het zal denk ik nooit een buurt zijn waar mensen gaan settelen. Het voelt niet echt als Brussel. Dit kon evengoed New York of Hong Kong zijn.”