F1421 pim-pom polonaise

De schat van Fiep Westendorp: Pim & Pom

Niels Ruëll
© Agenda Magazine
08/04/2014

Natuurlijk kent u Fiep Westendorp. Indien niet van haar tekeningen bij de legendarische Jip en Janneke-verhalen van Annie M.G. Schmidt, dan van de figuren op uw Hema-spullen. Met haar illustraties voor de poezenverhalen van Mies Bouhuys is nu een hoogstaande animatiefilm gemaakt voor kleine kinderen die ook ouders zal raken. Een idee van 'schatbewaarder' Gioia Smid: "Kinderen mag je niet te laag inschatten."

Pim en Pom worden ontvoerd door de nichtjes van 'de Vrouw', hun baasje. De poezen ontsnappen, maar hoe moeten ze weer thuis raken? Het grote avontuur stelt hun vriendschap op de proef. Dat het perspectief bijna volledig wegvalt in de 2D-animatie, is bevreemdend. Voor een seconde of tien. Daarna weet of voel je dat de film wel vaart bij de gedurfde keuze om de unieke stijl van Fiep Westendorp te kopiëren. Een mooie mix van spanning en tederheid en de liedjes die je opnieuw wilt horen, maken er het genre kleuterfilm van waar grotere kinderen stiekem mee naar kijken. Om van de mama's en opa's nog te zwijgen. De animatiefilm kwam er na een 52-delige tv-serie en is het kindje van Gioia Smid. Zij presenteert zich als de schatbewaarder van Fiep Westendorp.

"Ik leerde Fiep kennen toen ik in 1984 als kunsthistoricus voor het Toneelmuseum een tentoonstelling rond Annie M.G. Schmidt voorbereidde. We bleken in elkaars buurt te wonen en bleven met elkaar in contact. We hadden het altijd over kunst. Kinderboeken lagen niet binnen mijn interesse. Op een dag vroeg ik toch naar haar tekeningen. Ik dacht dat haar zaakwaarnemer of de uitgever over het werk waakte. Maar alles bleek ergens in huis te liggen: in het badkamerkastje of op de zolder onder het lekkende dak. Daar kwam ze niet meer sinds ze slecht te been was. Ik was verbijsterd: zo kon het niet. We moesten minstens archiveren. Ik heb Fiep in 2001 voorgesteld om wekelijks langs te komen en de tekeningen een voor een samen door te nemen. Daar knapte ze ontzettend van op."

Leven achter de tekentafel
"Er was ontzettend veel materiaal en het daagde me dat we een tentoonstelling moesten organiseren. Fiep dacht dat daar geen interesse voor bestond en twijfelde. Maar ik mocht het proberen. Ik ken best wat mensen in de museale wereld. Kunsthal Rotterdam sprong op de kar. Een documentaire over haar werd begin 2004 uitgezonden. De tentoonstelling opende 12 januari. Op 3 februari is ze overleden. Ze heeft het allemaal nog net meegemaakt. Daar ben ik heel blij om. De aandacht deed haar goed, het gaf haar het gevoel dat ze iemand was. Ze had haar leven achter de tekentafel doorgebracht en had zichzelf altijd op het tweede plan gesteld."

"Vlaanderen schat illustratoren hoger in dan Nederland. Wij waren meer het land van de dominees, van het geschreven woord. Een schrijver genoot aanzien, de illustrator was veeleer het ondergeschoven kind. Vlak na de Tweede Wereldoorlog was Fiep Westendorp nog een zeer zelfbewuste vrouw. Ze wilde een carrière en in haar tijd kon je geen carrière hebben én getrouwd zijn. Twee keer heeft ze een huwelijksaanzoek afgewezen. Het was haar ambitie om een goede tekenares te zijn en daar heeft ze veel voor opgegeven. Ze heeft geen kinderen gehad."

Schatbewaarder
"Fiep maakte een omslag toen ze in de invloedssfeer van Annie M.G. Schmidt terechtkwam. Daar heeft ze veel aan te danken gehad. Annie was een fantastische schrijfster. De vriendschap en de samenwerking waren goed. Alleen trok Annie alle aandacht naar zich toe en stelde Fiep zich steeds meer op de achtergrond op. De schrijfster kreeg achttien procent royalty's, de illustrator twee. Dat had niet zo mogen zijn. Maar zo lag de verhouding wel. Ik heb als schatbewaarder geleerd om voor Fiep op te komen."
"Uiteindelijk heeft Fiep me gevraagd om op haar tekeningen te passen. Merchandising, nieuwe boeken, exploitatierechten van illustraties, de tv-serie, de Jip en Janneke-tekeningen die ze voor de Hema maakte (haar oudedagsvoorziening): de opbrengsten zijn voor de Fiep Westendorp Foundation, die kinderdoelen ondersteunt en jonge illustratoren op weg helpt."

Typisch Fiep
"De film is een hommage aan Fiep. We willen haar erfgoed eer bewijzen. Er is alles aan gedaan om zoveel mogelijk tekeningen op een of andere manier in de film in te passen: de rare poppetjes, de mannetjes, de vrouwtjes met tasjes, de gekke auto's en al die andere dingen die typisch Fiep zijn. We hebben er niet met de pet naar gegooid. Zesduizend van de achtduizend tekeningen zijn gedigitaliseerd en gearchiveerd in een database. Hadden de animatoren een schemerlamp nodig, dan konden ze via de database alle schemerlampen van Fiep terugvinden. We hoefden niet veel zelf te verzinnen."

"'Oei, het is heel minimalistisch geanimeerd,' merkte een sales agent in het buitenland op. Die had er duidelijk geen bal van begrepen. Ik heb alle animatoren die afweken van de stijl van Fiep teruggefloten. Aan de krankzinnige poses die anatomisch onuitvoerbaar zijn, mocht niet worden geraakt!"

Voor kittens en katten
"Het is een lieve film. Het is niet creepy, maar ik wou ook geen babyfilm. We gaan geen emoties uit de weg. Kinderen mag je niet te laag inschatten. Een kind voelt precies dezelfde dingen als wij. De film is bedoeld voor kinderen van drie tot zeven, maar ouderen moeten er ook van kunnen genieten. Joren van der Voort vertelde me dat hij helemaal niet aan kinderen dacht toen hij die liedjes schreef. 'Ik heb liedjes geschreven die ik zelf leuk vond,' zei hij. Zonder dat het afgesproken was, heeft haast elke medewerker zo geredeneerd. We zijn niet op onze hurken gaan zitten. We hebben iets gemaakt dat we zelf goed vinden. Als we succes hebben, kan ik nog een film maken. Zo niet, dan is de eerste meteen de laatste."

"Pim is Pom niet. Pim is een enthousiaste durver die de wereld aankan, maar soms een beetje overmoedig of dom is. Pom is voorzichtiger en wijzer. Hij kan lezen. Dat overkomt ook niet iedere kat. Het aardige is dat ze elkaar aanvullen. Die karakterisering nemen we uiteraard over van de schrijfster, Mies Bouhuys."

"Ik heb dit project gestart met mijn man, Hans van der Voort. Ik denk dat ik Pim was en hij Pom. Hij waakte over de zakelijke kant. Toen hij vorig jaar overleed, heb ik de film in mijn eentje moeten afwerken. Ik moest me soms naar het werk slepen. Maar de film moest af en dat hielp me door een rotperiode. Ik hoop dat ik van mijn man mettertijd wat meegekregen heb zodat ik nu een beetje Pim én Pom kan zijn. De film is aan hem opgedragen."

zalen: Aventure

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Film

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni