Cyclus Visconti: aristocraat die mooier filmde dan zijn schaduw

Onder meer Salvador Dalí spotte met de ogenschijnlijk discrepantie tussen de luxe en weelde die hij zich als telg van vooraanstaande Milanese aristocratie liet welgevallen en zijn communistische gedachtengoed maar dat is bijzaak. Luchino Visconti, bovenal filmregisseur, zal herinnerd worden om meer dan een meesterwerk. Cinematek trakteert op een volledige retrospectieve.

Luchino Visconti (1906-1976) schoot laat in gang. Tot zijn dertigste genoot hij van het luilekkerleven dat hem als lid van een rijke, aristorcatische familie in de schoot geworpen was. Hij las en herlas de klassiekers van de wereldlitteratuur, genoot van kindsbeen af van muziek, opera, theater en film, liet zijn passie voor paarden de vrije teugel.

Op school was hij een gepantenteerde wegloper geweest en toen hij even in vaders bedrijf werkte, smeekten de directeurs vader om hem een andere bezigheid te geven. Zijn ogen gingen pas op in 1936, in Parijs. Hij ontdekte er zijn homoseksualiteit, zijn communistische idealen én zijn roeping. Hij mocht Jean Renoir assisteren. Het boegbeeld van de Franse film werd zijn mentor en vriend.

Tijdens de Tweede Wererldoorlog verkocht Visconti familiejuwelen om een eerste langspeelfilm te maken. Hij baseerde Ossessione op James M. Cains noir-roman The Postman Always Rings Twice en combineerde de noir met neorealisme op een moment dat het neorealisme nog een hoge vlucht nemen moest. Op Roma, citta apertà van Rossellini en Ladri di biciclette van De Sica was het nog twee en vijf jaar wachten. De Marxistische ondertoon en het rauw realisme schoten bij de kerk, Mussolini en andere fascisten in het verkeerde keelgat. De Duitsers slaagden er gelukkig niet in om alle kopieën van de verbijsterende film te vernietigen. Visconti zelf vloog de cel in voor zijn hulp aan het verzet. De Amerikaanse bevrijders waren maar net op tijd om de executie tegen te houden.

Virtuoze estheet
Eens de kunstenaar in Visconti wakker geschud was er geen houden meer aan. Ook al flirtte hij nog wel met het neorealisme en waakte hij er over de werkelijkheid te filmen, bovenal toonde hij zich een virtuoze estheet.

Niet bang voor grandeur, noch voor de krakelingen in de grandeur. Niet bang voor overdaad, niet bang voor vazen, schilderijen, antieke interieurs, beelden of gordijnen in brokaat zolang de overweldigende decors en peperdure accessoire maar hielpen uitdrukken wat er uitgedrukt moest worden. De meesterstilist die qua mise-en-scène van niemand lessen te krijgen had, wist perfect waar hij de camera moest opstellen en voelde aan dat het uiteindelijk de acteurs zijn die de kijker vervoeren en dat dat betekent dat je ze maar beter serieus neemt.

Twee meesterwerken steken er boven uit. Il Gattopardo is zoveel meer dan een historisch-politiek fresco over de kwellingen van een prinselijke familie uit Palermo in het begin van de jaren 1860. Van het meeslepende verhaal over de meesterlijke mise-en-scène tot de fantastische acteerprestaties en de machtig mooie muziek: elk onderdeel dwingt bewondering af. Morte a Venezia belicht op verlicht melancholische wijze de fascinatie van een oude componist voor de schoonheid van een jonge knaap in een door de pest geteisterd Venetië.

Alleen kan geen filmliefhebber het hoofdstuk Visconti afsluiten met die twee films. Het operateske historisch melodrama Senso, het epische familieportret Rocco e i suoi fratelli met Alain Delon, Ludwig over de excentrieke, homoseksuele Beierse droomkoning Ludwig II of de nauwgezette Camus-verfilming Lo straniero met Marcello Mastroianni en Anna Karina: ze verdienen het niet om vergeten te worden.

Cinematek

1/9 > 4/10