Brusselse armen overleven dankzij daklozenkrant

De losse verkoop van de zogeheten daklozenkrant 'Het Daklozenwoord / Les SDF vous parlent' is sinds jaren een onontbeerlijke bron van inkomsten voor tientallen armen. Hebben de professioneel uitziende leurders geen toestemming om de kranten in de publieke ruimte van de hand te doen, de verkopers spreken van een overlevingsstrategie. Een kerstverhaal dat leidt van Groningen tot de Brusselse Locquenghienstraat.

Of de klant geen twee euro's over heeft voor een exemplaar van Het Daklozenwoord / Les SDF vous parlent? Bij aankoop van die krant kan de verkoper 1,2 euro voor zich houden, staat op de eerste pagina vermeld. De verkoper in het Centraal Station kan geen bijkomende uitleg verschaffen omdat hij geen lokale taal beheerst. Hij wijst wel naar zijn professioneel uitziende leurderskaart waar zich, naast zijn naam en foto, ook het adres van de vzw Les SDF vous parlent en het woord 'verkoopsvergunning' bevinden.

De krant zelf bestaat uit een Frans- en Nederlandstalig gedeelte. Naast een editoriaal dat op de emoties moet werken, staan heel wat advertenties uit Frankrijk en Nederland afgedrukt. Echter, inhoudelijk gaan deze annonces niet over daklozen. Zo staat op pagina drie van het decembernummer informatie over de Rotterdam Designprijs 2009. Plaats van het gebeuren: het museum Boijmans Van Beuningen. Navraag leert dat de tekst integraal gekopieerd is, zonder toestemming. "De expo heeft in principe niets met daklozen te maken. Het is jammer dat het in die context terechtgekomen is," zegt een verbaasde Sandra van Dongen, communicatiemedewerkster van de Designprijs.

Rivaliteit
Een ander opvallend kaderstukje in de krant gaat als volgt: "We ontvingen een brief van het Dak- en Thuislozen Verbond, dat actief is in het noorden van Nederland. Ze vroegen ons hun bestaan bekend te maken bij ons lezerspubliek. Met plezier geven wij u hierbij hun coördinaten." Henk Kracht, voorzitter van het Dak- en Thuislozen Verbond in Haarlem, Nederland, ziet dat wel even anders. "Wij hebben deze mensen al verschillende keren aangeschreven en gebeld opdat ze onze gegevens uit die krant zouden halen, maar dat gebeurt niet. We zijn zelfs in Brussel geweest, maar die drukkerij was niet op het aangegeven adres gevestigd. Uit eigen onderzoek blijkt dat deze mensen met een busje naar Nederland gevoerd worden en hun kranten hier verkopen."

En dat zorgt voor concurrentie. In tegenstelling tot België is de verkoop van daklozenkranten in Nederland wel georganiseerd. De kranten zitten inhoudelijk en vormelijk goed in elkaar, de verkoop is officieel geregeld. "Onze verkopers ondervinden schade van Het Daklozenwoord," vertelt Jeroen de Rooij, coördinator van Z-magazine, de straatkrant van Amsterdam. "Sommige kopers voelen zich opgelicht omdat de inhoud van Het Daklozenwoord een allegaartje van geplukte internetinformatie is. Onze verkopers zijn zelfs al bedreigd." De Rooij deelt nog mee dat Het Daklozenwoord niet zozeer in Rotterdam of Amsterdam maar in de provinciesteden eromheen verkocht wordt.

Volgens Hans Barends, projectleider van het straatmagazine De Riepe in Groningen, is Het Daklozenwoord een 'piratenblad'. "Wij proberen in overleg met de handelaars onze kranten te verkopen. Wij maken dus afspraken, Het Daklozenwoord niet. Zij pikken onze keurig geregelde plekken in. We proberen hierover met hen de discussie aan te gaan, maar dat lukt niet. Het is een vluchtig fenomeen."

Portemonnee
Kunnen Nederlandse daklozen- en aanverwante organisaties hun hand niet leggen op de organisatie van de verkoop, ook in Brussel hebben ze er het raden naar. "Geen zicht op" of "iets louche" komt vaak terug. Bij de lokale politie valt ook weinig nieuws te rapen. Het departement Handel van de Stad Brussel kent het vaag, maar weet wel dat de stad geen toelating gegeven heeft om de krant in de openbare ruimte te verkopen. "Trouwens," zegt directeur-generaal Marc Libens, "voor toegelaten krantenverkoop heb je geen leurderskaart nodig. Maar klachten hebben we nog niet ontvangen."

Iemand die het fenomeen goed kent, is Florin Muntean, Roma en schoolbemiddelaar bij het Regionaal Integratiecentrum Foyer. "Veel Roma's uit Roemenië houden zich hiermee bezig. Voor hen is de krant een middel om te leven. Met de opbrengst kunnen ze eten en andere benodigdheden voor de familie kopen. Bovendien, het iets-voor-iets-principe lijkt me in ieder geval beter dan bedelen."

Gaat de zogenaamde daklozenkrant Het Daklozenwoord / Les SDF vous parlent tijdens het jaar moeizaam van de hand, met het decembernummer vlot het beter. Dat komt omdat kerstmis het hart én de portemonnee van voorbijgangers makkelijker opent. En dat weten ook de verkopers, zegt Florin Muntean. "In de maanden oktober, november en december zijn er meer Roma in Brussel omdat ze dan meer geld kunnen verdienen. Reken op een bedrag van 1.500 à 2.000 euro op drie maanden tijd. Een minderheid van deze Roma's komt speciaal vanuit Roemenië. Ze verblijven intussen goedkoop bij vrienden. Voor anderen is dit al vijf, zes jaar een metier."

Pakken kranten
Nicolaie Rostas, een Roma die in 2003 Roemenië achter zich liet, is een van die straatventers. De 42-jarige vader van acht kinderen krijgt naar eigen zeggen maandelijks 900 euro OCMW-steun. Daarnaast verkoopt hij af en toe ijzerwerk, maar het grootste deel van de dag doet hij Het Daklozenwoord van de hand. "Dagelijks verkoop ik tussen vijf en tien kranten. In mijn familie zijn er vier verkopers. Ik schat dat er in Brussel een honderdtal verkopers zijn."

Is het niet interessanter een beter betaalde baan te zoeken? "Mijn jongste dochter heeft al 1.000 keer gevraagd om een baan voor mij, maar het lukt niet." De minderjarige dochter van Rostas is de enige in het gezin die goed Frans spreekt en dus vaak de spreekbuis met de buitenwereld vormt. De jongedame vertelt dat ze tijdens de weekends, als het niet te koud is, ook kranten aan de man brengt. Op de vraag of ze weten dat de verkoop eigenlijk niet-geautoriseerd is, reageren ze verwonderd. "Als het niet mag, dan willen we dat het goed georganiseerd wordt. We willen onze inkomsten niet verliezen."

In een huis in de Locquenghienstraat, dicht bij de Varkensmarkt in het centrum van Brussel, kopen alle venters 's avonds hun kranten. Na enig aandringen stelt een Roemeen, die pakken kranten verkoopt, voor om even in de sofa van de huiskamer neer te zitten. Terwijl hij de baas, een zekere 'Vasile', belt, staan achter een gordijn verschillende pakken kranten, wel een meter hoog, netjes gestapeld voor de verkoop. .

De Roemeen geeft de telefoon door. Gevraagd naar de organisatie vertelt Vasile in gebrekkig Frans dat hij 'maandelijks 2.000 tot 2.500 kranten drukt'. "Mijn klanten zijn niet enkel Roma, maar ook Belgen, Nederlanders en Bulgaren. De verkopers verdienen wat op de krant staat." Verschillende straatventers beweren het tegendeel: dat ze geen 1,2 maar 0,8 euro verdienen per krant. Of een interview met BDW erin zit? "Ik overleg eerst met mijn boekhouder en bel dan misschien terug." Dat gebeurde uiteindelijk niet.