Kunstenaar Jean-Jacques Gailliard herdacht met boek en retrospectief

Met zowel een Nederlandse als Franse monografie ‘Jean-Jacques Gailliard’ krijgt de exuberante kubist, futurist, expressionist en surrealist bijna 125 jaar na zijn geboorte een hommage om u tegen te zeggen. Dochters Geneviève en Isabelle Gailliard grabbelden in zijn atelier en woning, en tonen de erfenis.

O p de grafsteen van Jean-Jacques Gailliard (Brussel, 1890 - Sint Gillis, 1976) staat een stoel. Een verwijzing naar de onzichtbare invulling van een ruimte tussen levenden en doden. Zit Gailliard, die graag op kerkhoven vertoefde, hier neer en staart hij u al schilderend aan? Dit beeld portretteert perfect de etherische wereld waaruit de Brusselse artiest zijn inspiratie haalde. Twee beslagen kunstkenners, Alfonso Enríquez de Villegas Díaz, vriend van Gailliard, en Xavier Canonne, directeur van het Fotografiemuseum van Charleroi hebben voor uitgeverij Marot een turf van een naslagwerk over zijn reilen en zeilen geschreven. Als lid van 7 Arts (met Flouquet en Bourgeois), als medeoprichter van Asaut (modernistische periode), als veelzijdig theaterdecorateur en boekillustrator (abstracte geometrie) maar vooral als lid van Les peintres constructeurs (met Servranckx, Baugniet en Jansinski) sloeg Gailliards werk meteen aan. Zijn portretten van Maeterlinck, Khnopff, De Ghelderode en Ensor - hij was vaak in Oostende bij hem - blijven fascineren. De Villegas geeft volop kritiek op de ‘blinde’ maatschappij: “Hebben de critici en historici dan geen interesse voor wat ze niet begrijpen, voor wat hen te boven gaat?”, hekelt hij.

Gailliard, wiens vader Franz als impressionist grote bekendheid geniet (Jean-Jacques woonde zelfs in de straat die zijn vaders naam kreeg in Sint-Gillis, JMB), heeft nochtans een fascinerende en authentieke kunsterfenis nagelaten: “Met intelligentie schurkt hij tegen alle tendensen aan, zonder zich ooit te laten vangen door de mode en grillen van de dag,” stelt de eerste uitvoerige monografie over de meester van het ‘surimpressionisme’. Een term die Gailliard zelf bedacht, wanneer hij in 1928 terugkeerde naar de figuratieve schilderstijl, met verwijzing naar de realiteit achter de zichtbare werkelijkheid.

Grote existentiële vragen hielden Gailliard een leven lang bezig, van zijn kunstopleiding in Brussel (1903) tot zijn jaren in Parijs (contacten met Picasso, Satie, Cocteau...). Daarbij had hij interesse voor alle stromingen, de wereld van esoterie en occultisme voorop. Als aanhanger van het soefisme (1910) en vooral als bekeerling (1912) in de leer van de Zweedse mysticus Swedenborg keert zijn spiritualistische oriëntatie altijd terug in zijn wisselend oeuvre. Zijn in kunstmiddens bejubelde decoratie van de kapel van de kerk van Nieuw Jeruzalem (volgelingen van Swedenborg) in de Gachardstraat, die intussen is gesloopt, getuigt van zijn zin tot symboliseren. Gailliard schildert daarnaast ‘veel landschappen die portretten zijn, en portretten die landschappen blijken’, om een van zijn andere stijlen samen te vatten.

Ook wordt hij gezien als visueel verslaggever van het oude Brussel, door de talloze (nu afgebroken) huizen en straatpartijen te vereeuwigen in Oostindische inkt en aquarel. Zoals het Vlogaertsteegje, de laatste uitspanning in Brussel (Visitandinnenstraat) of de gesloopte huizenrij op de Kunstberg. Voor een kleine retrospectieve bij de Zavel lieten zijn twee dochters kiezen uit vaders intact gebleven atelier in de Franz Gailliardstraat 12. “We willen wel meer exposeren,” stelt Isabelle Gailliard op de vernissage. “Als er zich kansen aanbieden, want we moeten denken aan wat na ons met dit oeuvre gaat gebeuren.”

-------------------
Boek ‘Jean-Jacques Gailliard’, Uitg. Marot, 424 blz., 550 illustraties, 49,50 euro.
Expo in Galerie ABC, Lebeaustraat 53, Brussel, nog op 11 en 12 september van 11u30 tot 18u, 02-511.32.53.