‘Brussel is product van de Vlaamse en Waalse Beweging’

In ‘De Vlaams-Waalse fictie’ analyseert Paul Dirkx hoe de Belgische politiek de eigen natie-staat de nek omwringt. Met dank aan het neoliberalisme, en aan Europa.

Dirkx is romanist (KU Leuven) en doceert literatuursociologie aan de Université de Lorraine. Hij staat ook aan de wieg van het Studiecentrum Franstaligen in Vlaanderen. In een boek, dat eerder in het Frans verscheen, maakt hij een vlijmscherpe analyse van anderhalve eeuw Belgische politieke geschiedenis.

Ons land is al vrij snel onderhevig aan wat Dirkx noemt ‘antinomische strekkingen’: een Franstalige/Waalse, die eerder aanleunt bij Frankrijk, en een Nederlandstalige, die eerder aanleunt bij Duitsland. Stap voor stap, opgehitst door de Vlaamse en de Waalse Beweging, wordt de Belgische staat verder ontmanteld. Dirkx laat die ‘federalisering’ van België al heel vroeg beginnen: bij Gaston Eyskens die zich in de jaren 1930 laat inspireren door Lodewijk De Raet, Brusselse econoom en voorvechter van de Vlaamse zaak.

De Belgische bevolking ondergaat willens nillens die ontmanteling van België. “De ‘federalisering’ verandert in een etnische concurrentiestrijd, waarin de betrokken etnieën (Nederlandstaligen en Franstaligen, SVG) de onmachtige hoofdrolspelers zijn,” zo schrijft hij.
Dat is ook zo voor Brussel dat in de jaren 1970 tot een nieuw gewest is gekneed, maar dan wel vanuit de visie van de Vlaamse en de Waalse Beweging: “Brussel is geen tweetalig gewest maar een bi-eentalig gewest. De bewoners worden verondersteld ofwel Frans, ofwel Nederlands te praten.”

De hoofdrolspelers van die federalisering worden goed geholpen door de media, zowel Franstalige als Vlaamse, die niet nalaten om de verschillen tussen Walen en Vlamingen in de verf te zetten en zo van de etnicisering een zelfvervullende voorspelling te maken. Het is een vorm van autosuggestie, zegt Dirkx, dat Walen en Vlamingen zo fundamenteel verschillen dat er aparte wetten voor moeten worden uitgevaardigd, in aparte landsdelen. Dat die landsdelen elkaar overlappen, in Brussel en in de randgemeenten, geeft aanleiding geeft tot permanente belangenconflicten en misverstanden. “Het ‘Belgisch federalisme’ is een uniek systeem in de wereld, dat niet kan werken,” schrijft Dirkx.

De originaliteit van Dirkx’ boek bestaat erin dat hij die hele staatkundige evolutie koppelt aan het neoliberalisme. Hij vindt er een nieuwe term voor uit: etnoliberalisme. De auteur ontpopt zich hier tot een harde criticaster van een politiek systeem dat de belangen van de bedrijfswereld vooropstelt ten koste van de bevolking.

Dat zit diep ingebakken in de Belgische geschiedenis. Al in het vroege België was er een onlosmakelijke samenhang tussen staat, kapitaal en industrie. Het naoorlogse Vlaanderen neemt die, zonder het goed en wel te beseffen, gewoon over. De verwevenheid tussen de Vlaamse Beweging/ de N-VA, en de bedrijfswereld (Voka) is daar de culminatie van. Het etnoliberalisme bestaat erin dat politieke partijen, tegelijkertijd met het uitkleden van België, ook de macht van de staat uithollen, zodat bedrijven vrij spel krijgen. Het concept ‘minder staat’ krijgt een dubbele betekenis: minder België, maar ook minder staatsinmenging. Ook het linkse Wallonië ontsnapt hier niet aan, zegt Dirkx, die vaststelt dat Franstalige politieke partijen, ook de PS, het neoliberale discours van Vlaanderen gretig overnemen.

Dirkx schreef met De Vlaams-Waalse fictie een erg links boek dat de Belgische politieke geschiedenis met een aparte blik bekijkt. Daarbij miskent hij wel het emanciperende, linkse karakter van de Vlaamse Beweging in haar beginperiode. Hij stelt zich ook niet de vraag hoe België er had uitgezien zonder de Vlaamse en Waalse Beweging. De kans is groot dat ons land dan grotendeels Franstalig was geworden.