Is Brussel Europa beu?

"Daar waar de echte expats meestal na x aantal jaar weer naar een ander land vertrekken, zijn de Europese ambtenaren in feite inpats. Eih bennek, eih blaivik, om het met Ottokar (Hergé, De scepter van Ottokar) te zeggen. Kan het Brusselser?" vraagt Rik Jellema (Groen) zich af.

Europese instellingen verdrietig omdat Brussel de nieuwe site Delta niet wil inrichten zoals Europa dat wil. Belgische onderwijsvakbonden boos omdat de nieuwe Europese school te luxueus is. Europese ambtenarenvakbonden bang omdat eurocraten agressief bejegend worden in de Europese wijk. Europa maakt, gelukkig, nog emoties los.

Het zijn maar enkele incidenten die de afgelopen tijd de pers haalden waar het ging over de relatie Brussel-Europa. En gelukkig maar: Europa maakt nog emoties los in Brussel.

De relatie Brussel-Europa is nooit rimpelloos geweest, al zou je na ruim vijftig jaar 'Europa in Brussel' inmiddels toch anders mogen verwachten. Het lijkt wel alsof het nooit iets zal worden tussen die twee.

Misschien is het niet zo vreemd dat nu het Europees project op steeds meer kritiek stuit, ook de zichtbare aanwezigheid van 'Europa' in de hoofdstad weer opduikt als problematisch. 'In de hoofdstad', maar welke hoofdstad: hun hoofdstad of onze hoofdstad? Hoe meer hun hoofdstad, des te minder onze hoofdstad, is dat het dilemma?

Opvallend is dat het bezittelijk voornaamwoord onze in de Vlaamse pers altijd wordt gebruikt als de relatie van Vlaanderen met zijn zelfgekozen hoofdstad - een statement dat kon tellen - weer eens woelig is en de Vlaamse publieke opinie bijna stikt van verontwaardiging. Het warme woord ons wordt gebezigd ter overcompensatie van een gevoel dat kil en afstandelijk is: 'Dit is niet onze hoofdstad, het is die van de ander : de Franstalige, de Arabier, de moslim, de vreemde, de eurocraat...'

Hoofdstad, maar geen hartstad, zoveel moge duidelijk zijn. De gemiddelde Vlaming pendelt liever naar Brussel om er te komen werken dan dat hij er zou moeten wonen. Daartegenover staan de vele 'eurocraten', het meest zichtbare deel van de expat-ijsberg, die wel in Brussel wonen en leven, en niet alleen werken. Hiermee leveren zij een niet-onaanzienlijke bijdrage tot de economie van hun hoofdstad.

Want dit bezittelijk voornaamwoord moet wel letterlijk worden genomen: zij hebben bezit genomen van Brussel, zij maken er deel van uit, deze stad behoort ook hen toe.

Daar waar de echte expats meestal na x aantal jaar weer naar een ander land vertrekken, zijn de Europese ambtenaren in feite inpats . Eih bennek, eih blaivik om het met Ottokar (Hergé, De scepter van Ottokar ) te zeggen - kan het Brusselser?

Bij elke Europese uitbreiding wordt het leger Europese ambtenaren groter en... jonger. Want sinds de salarissen verminderd zijn - toegegeven, het is nog steeds geen hongerloon -, is het moeilijker om ervaren ambtenaren aan te werven. Met als gevolg dat de nieuwe lichting jonger is. Jonger en stedelijker en Engelstaliger.

Op zich is dat een goede zaak voor Vlaanderen. De verhouding tussen de eerste en de tweede landstaal in onze hoofdstad wordt er evenwichtiger door. De internationalisering van de Vlaamse Rand blijft, deels onder druk van Europa, wel doorgaan, maar ook dat verschijnsel kan steeds minder gelijkgesteld worden met verfransing. Uit een recent VUB-onderzoek blijkt zelfs dat het aantal expats in de Rand die Nederlands leren, stijgt!

Kijken we enkel naar de Europese ambtenaren, dan zien we dat die in toenemende mate kiezen voor het Brussels Gewest als woonplaats. Brussel is dus met recht en reden hun hoofdstad, waar zij wonen omdat ze er werken. Dit betekent ook dat zij er het openbaar vervoer gebruiken (procentueel zelfs meer dan de gemiddelde Belgische werknemer!), en dat hun kinderen er naar school gaan.

Natuurlijk zou het getuigen van integratie als meer Europese ambtenaren hun kinderen naar Belgische scholen stuurden, mits die ook beter onderwijs, en vooral taalonderwijs, aanboden. Maar mag men ze daarom verwijten dat ze de voorkeur geven aan hun schoolmodel? Elitair, dat wel - maar wil niet elke ouder het beste voor zijn kind?

Dat de vierde Europese school, in Laken, zo luxueus is, steekt de ogen uit in deze tijden van crisis en (vooral) scholentekort in Brussel. Bij de drie eerste Europese scholen - die toch ook zeker niet armoedig te noemen zijn - hoorde je die kritiek amper.

The times they are a-changing : Europa is niet meer populair, want het is een 'eliteproject', en dus krijgen de elites die het project maken, het ook steeds moeilijker in de publieke opinie. In plaats van zich daarop blind te staren zou de Belgische en vooral de Brusselse politiek zich beter kunnen afvragen of en hoe het Europese model zou kunnen worden opengesteld voor alle Brusselse kinderen.

Meer België in de Europese scho­len? Meer Europa in de Brusselse scholen? Of simpelweg: meer goede scho­len voor alle Brusselaars?

Tot slot: hoe stedelijk en Brussels ook, zijn de eurocraten 'geïntegreerd'? Als je kijkt naar het lage percentage dat deelneemt aan de gemeenteraadsverkiezingen, dat sinds de eerste keer in 2000 ook niet significant lijkt te stijgen, dan ben je geneigd 'nee' te antwoorden. Laten we het voor het gemak maar steken op de gecompliceerde indeling van ons Gewest: de nieuwe Brusselaars zijn in de eerste plaats Brusselaar en dan pas Jettenaar, Ganshorenaar, Etterbekenaar... Kan het grootstedelijker?

Paradoxaal zou je kunnen stellen dat hoe gedesintegreerder de stad, hoe geïntegreerder de Europeanen, die zich perfect kunnen vinden in de extreme versnippering van het Brussels gewest in gemeenten, wijken, netwerken... Een stad als Hasselt is ongetwijfeld een warme gemeente, waar iedereen thuis is; Brussel is als grootstad een verwarrende stad waar iedereen zich thuis mag voelen door er niet thuis te zijn. En soms, zoals bij verkiezingen, 'niet thuis te geven'. Hetgeen niet uitsluit dat zij erbij horen, niet meer, maar ook niet minder dan de gemiddelde Brusselaar.

Hun hoofdstad, onze hoofdstad? That's not the question .

Rik Jellema, inpat (NL), voorzitter Groen Brussel, gemeenteraadslid Etterbeek