Bloedsomloopworst: Pijnlijk vraagstuk, perfecte performance

Wat het gedicht of het kortverhaal is voor de literatuur, dat is de performance voor het theater. En toch kan je in zo'n kortverhaal-op-de-planken blijkbaar een hele bijbel en een heel levensverhaal samenvatten. Dat laat 'Brusselaar' Bernard Van Eeghem zien tijdens zijn verraderlijk lichtvoetige schilder- en theaterperformance Bloedsomloopworst, waarvan de Franstalige versie eerder genomineerd werd als beste performance voor de 'prix de la critique 2012'.

Bloedsomloopworst is behalve een geestige titel ook een titel die de omvattendheid van dit half uurtje monoloog mooi samenvat. Op een groot transparant zeil dat als een vierde wand boven de scène is opgehangen, schildert Van Eeghem de illustraties bij het verhaal dat hij ondertussen vertelt. Netjes in het pak gestoken, maar met de dikke witte borstel in de hand glijdt hij van linksonder naar rechtsboven kleine tekeningetjes op het plastic, tot het zeil vol is. Achter elkaar vormen de tekeningen de processie die ook het onderwerp is van zijn verhaal: de Heilig Bloedprocessie in Brugge, waar hij als kind jaarlijks de bewonderende getuige van was, telkens hij er door zijn vader naartoe werd gebracht.

De Heilig Bloedprocessie is werelderfgoed dat al zeker zeven eeuwen lang bestaat. We vernamen van Van Eeghem dat ze grosso modo uit drie delen bestaat: de figuranten verbeelden respectievelijk de verhalen van het Oude Testament, het Nieuwe Testament, en het verhaal van de overbrenging van het Heilig Bloed van Christus naar de schone Vlaamse stad. Van Eeghem doet die verhalen dunnetjes over, en dus passeren Adam en Eva, Mozes en de Heilige Geest allemaal de revue. Tot de Romeinse soldaat na het tijdelijke verscheiden van Christus op de Golgotha, nog even 'checkt' of Christus wel degelijk dood is, door Hem met zijn lans de zij te doorboren. Het is het bloed uit die ultieme wonde dat uiteindelijk in Brugge is beland. Volgens de transparante en betrouwbare procedures die kerkelijke aangelegenheden toen, en vandaag nog altijd, kenmerken uiteraard. Die kritische nuance bij de hele 'performance' van het Heilig Bloed is niet onbelangrijk.

Van Eeghem recreëert de processie vrij droog, maar wel op een komisch drafje. Tussendoor maakt hij wat plaats voor wat geestigheden en valse pathos, bijvoorbeeld als hij zich beklaagt over het feit dat aan de indrukwekkende Romeinse soldaten tegenwoordig gestalte wordt gegeven door een ongeregeld zootje studenten, in plaats van door de mariniers van Sint-Kruis destijds, die wél nog wisten wat marcheren was. Van Eeghem brengt zijn schilderingen snelsnel aan, maar wel met de trefzekere hand van de kundige kunstenaar.

Uiteindelijk komt Van Eeghem na die lange, Bijbelse omloop terug bij zijn jonge zelf uit. De Bloedprocessie was namelijk - samen met het afsluitende, van Wagneriaanse muziek, klaroengeschal en een wapperende Vlaamse leeuw voorziene Bloedspel op het Brugse belfort - zijn eerste theaterervaring, en markeerde in autobiografische zin dus zijn geboorte als kunstenaar.

Maar er is meer. De processie genereerde bij de jonge Bernard ook (stads)nationalistische trots. Hij kon zich inschrijven in de fiere Brugse geschiedenis, die op haar beurt was ingeschreven in die lange Bijbelse traditie. Trots op zijn stad, en blij dat hij de bijbel als annex aan zijn autobiografie kon toevoegen, bedankt Van Eeghem zijn ouders.

Maar dan is er toch dat scheurtje in het doek. Want niet alleen heeft men van dat hele Bijbelse bloedverhaal natuurlijk hoogst discutabele Brugse worsten gedraaid, Van Eeghem zelf is eigenlijk ook helemaal niet van Brugsen bloede. Zijn laatste tekening is er een van zijn barende moeder, die hij nooit gekend heeft. Wat Van Eeghem met Adam, Mozes en Christus gemeen heeft, is dat het ook hem onduidelijk is gebleven hoe dat nu zat met zijn vader en zijn moeder. Hij werd namelijk als wees door zijn pleegouders weggehaald uit het 'Tehuis der kleinen' in Antwerpen, waardoor hij eigenlijk trots zou moeten zijn op een andere stad dan Brugge, en op een andere toren dan die van het belfort.

De 'Bloedsomloop' uit de titel slaat dus niet alleen op de 'Bloedprocessie', maar ook op de bloedsomloop van de performer, de Antwerpse Brusselaar die via zijn Brugse memoires zijn aanhorigheid of verwantschap bevraagt. Een kunstenaar in de jaren zeventig zou het zeil waarschijnlijk met zijn eigen bloed hebben beschilderd, maar ook op deze manier snijdt Van Eeghem in zijn bijna perfecte performance een pijnlijk identiteitsvraagstuk aan.

Gezien: Bloedsomloopworst van Bernard Van Eeghem, op 29 februari in Bozar, in het kader van het Kaaitheaterfestival Performatik.
Samen met Catherine Graindorge brengt hij ook de voorstelling Cognac in Théâtre National, van 7 tot 9 maart. www.theatrenational.be, www.margaritaproduction.be.
De Heilig Bloedprocessie in Brugge heeft plaats op Hemelvaartsdag 9 mei.Michaël Bellon