Artists in Residence: Tommy Wieringa in Brussel

Er zijn genoeg Nederlanders die iets hadden of hebben met Brussel. Maar dat zijn over het algemeen wel mensen van het woord: acteurs en vooral schrijvers. Multatuli, Neel Doff, Jan Greshoff, W.F. Hermans, Jeroen Brouwers, Benno Barnard, Oscar van den Boogaard: zij zijn in het verleden al uitvoerig aan bod gekomen in deze kolommen.

Het waren veelal mannen voor wie het noorden wat te vlak was geworden, en die zich tot aan de rand van de Germaanse wereld waagden om zich hier als balling of correspondent te vestigen. Voor een bepaalde periode dan, want uiteindelijk zijn genoemde literatoren toch weer allemaal vertrokken. Na de schoonheid der wanstaltigheid van Brussel te hebben ontdekt, na te zijn geëvolueerd van achterdochtig observator tot licht euforisch ambassadeur van onze stad, bleek het avontuur uiteindelijk toch weer onbevredigend.

Bladerend in wat boeken op zoek naar Nederlanders in Brussel, kwam ik via een cahier van Passa Porta uiteindelijk bij Tommy Wieringa terecht. Wieringa (1967) is de auteur van de veelvoudig voor prijzen genomineerde romans Joe Speedboot, Caesarion en Dit zijn de namen. In de jaren 1990 verbleef hij al eens een dag en een nacht in Brussel. Eens terug thuis schreef hij daarover een verhaal over arme mensen en de dood, Armenbloed, en hij bewaarde het “omdat het de sfeer van wanhoop en ineenstorting raakte die me aan Brussel deed denken.” Dat moet dus een fijne kennismaking met onze hoofdstad geweest zijn.

Toch kwam Wieringa in 2005 terug, als een echte artist in residence in het appartement van Passa Porta aan de Nieuwe Graanmarkt. In het cahier met bijdragen van nog andere schrijvers die net als Wieringa in Brussel te gast waren geweest, staat van hem het verslagje Het sneeuwt. Daarin schrijft hij na dat korte relaas over die ene dag en nacht in de jaren 1990 ook zijn nieuwe impressies neer. Interessant is dat die tekst, die exact tien jaar geleden is geschreven, evengoed van vorige week kon dateren. Boekhandel Bolle aan de Vlaamsesteenweg, waar Wieringa zijn koffie en pilsjes drinkt, bestaat dan wel niet meer, in de kranten die hij leest woedt er opstand in Parijs. “Het is de opstand van de immigrantenzonen, die hun woede koelen op winkelruiten, auto’s, buurthuizen.” En kijk: er is op datzelfde moment ook nieuws over Michel Houellebecq, die op dat moment de Prix Goncourt wordt onthouden ten voordele van François Weyergans. Wieringa vindt dat een schande en neemt in Bolle Houellebecqs roman Lanzarote ter hand.

Hyena
Wieringa’s visie op Brussel betert er niet op. Over de “sirenes die dag en nacht klinken en Brussel in een spookachtige blauwe gloed zetten” zegt hij dat hij ze voordien beschouwde “als pittoreske aspecten van de Europese hoofdstad,” maar: “door Houellebecq ben ik een gewaarschuwd mens.” En dan blijkt zelfs een gewaarschuwd mens in Brussel niet veel waard te zijn, want in wat volgt is Wieringa ook nog getuige van behoorlijk wat verkeersagressie en van een steekpartij tussen “zeven Maghrebijnen”. Zelfs café L’Archiduc is geen veilig schuiloord. De vervaarlijke barman daar noemt zichzelf “een hyena van de liefde die zich voedt met de maden”.

De man die Wieringa naar L’Archiduc heeft geloodst is zijn Nederlandse collega Serge Van Duijnhoven, die hij nog kent van vroeger, en die het in zijn hoofd heeft gehaald om zich permanent in Brussel te vestigen. In de ogen van Wieringa moet Van Duijnhoven zowat gelden als de oorlogscorrespondent van de Nederlandse Letteren. Niet iemand die zoals Arnon Grünberg even veilig embedded gaat thee drinken bij de Nederlandse troepen in Afghanistan. Maar iemand die jaren lang zonder kogelvrij vest in de Belgische hoofdstad rondloopt. Ook al is hij daar – weet Wieringa ook – al “in elkaar geslagen door een groep Noord-Afrikanen en driemaal in het hoofd geschoten met een luchtdrukpistool”. Serge is ondanks alles in Brussel gebleven. Tommy was als de wiedeweerga weer weg.