Artists in residence: Peter Ackroyd in Londen

Je hebt zo van die schrijvers die niet te stoppen zijn. In het Engels hebben ze daar een term voor die zich niet zo elegant laat vertalen: prolific writers. Peter Ackroyd is zo’n vruchtbare schrijver: hij begon eigenlijk als dichter, maar heeft inmiddels een gigantisch oeuvre in fictie en non-fictie bij elkaar geschreven.

En dat oeuvre is bijna uitsluitend geïnspireerd en gefocust op de Engelse maatschappij en cultuur: Chaucer, Shakespeare, Milton, Blake, Dickens, Pound, Wilde, Turner, Thomas More, Newton: Ackroyd heeft er allemaal fictieboeken of biografieën over geschreven.

Momenteel is hij bezig aan een monumentale, meerdelige geschiedenis van Engeland, want ook het globale plaatje interesseert hem. Op die manier schreef hij eerder, in 2000, ook al een kanjer van een boek over Londen, de stad waar hij vandaan komt en waar ook heel wat van zijn romans gesitueerd zijn. Dat boek is, niet eens opschepperig, London: The Biography getiteld.

London: the Biography is een klepper van 822 bladzijden en is dus niet meteen het boek dat je uitleest als je niet langdurig in Londen moet zijn of geweest bent. Maar de opbouw van het boek is behalve chronologisch (en af en toe geografisch), vooral thematisch geordend in een tachtigtal vrij korte en vlot geschreven hoofdstukken. Dat vergemakkelijkt het selectief lezen.

Ackroyd focust ook hoofdzakelijk op de sociologische microcosmos van de stad in plaats van op de grote, droge administratieve en politieke bewegingen. En wat het nog aantrekkelijker maakt - althans voor wie niet op zoek is naar verbeeldingsloze, neutrale geschiedschrijving, is dat Ackroyd ook binnen de non-fictie nog balanceert op de grens tussen fictie en non-fictie.

Hij kijkt ook naar cartoons, opschriften op straat, krantenberichten en historische data, maar baseert zich nog liever op de mensen door wie de stad op eloquente wijze heeft gesproken: de literatoren, kunstenaars en intellectuelen die we hierboven ook al hebben opgesomd.

Londen als theaterscène
Ackroyd schenkt dus veel aandacht aan het denkbeeldige Londen dat hij vaak beschrijft als een theaterscène. Daardoor ligt er over zijn thematische hoofdstukken over dronkenschap, prostitutie, misdaad, geesten, armoede, architectuur, (het gebrek aan) stadsplanning, de grote brand van 1666 (13.200 verwoeste huizen), of de oorlogsjaren… vaak een mythische sluier.

Die hang naar de ‘Unreal city’ zoals T.S. Eliot Londen noemde, zullen historisch correcte lieden verdacht vinden, maar Ackroyd vergeet nooit de feiten. Als je bijvoorbeeld weet dat door Londen niet alleen de Thames loopt, maar ook nog tien andere rivieren onder de gebouwen verstopt zitten, en dat voor de Londense metro een oppervlakte van 620 vierkante kilometer is uitgegraven, dan kan je een Londenaar zijn romantische opwinding voor de 'ondergrondse stad' niet verwijten, en is die opwinding ook een historisch feit dat Londen maakt tot wat het is.

Enkel vlak na de oorlog en de heropbouw, in de jaren 1950, was Londen volgens Ackroyd ‘zo grijs en saai dat het een beetje beschamend werd’. Maar toen volgden alweer snel de cultureel en politiek roerige jaren 1960 en 1970, en begon in de jaren tachtig de City te transformeren tot het financiële wereldcentrum dat het nu is.

En zo kom je toch bij een paradox die Ackroyd wel inziet maar misschien toch wat onderbelicht laat omdat het zijn discours over de ‘unieke stad’ wat ondergraaft: Londen mag dan unieke en zeer particuliere trekken vertonen, de stad is als ‘city of nations’ ook al 250 jaar onderhevig aan universele invloeden.

Het was de eerste metropool ter wereld, het centrum van een echt wereldrijk, en is door de globalisering en de sterk integrerende kracht van het Engels en de kracht van Angelsaksische cultuur ver aan haar eigen grenzen en zelfs aan de landsgrenzen ontstegen.

Wij gaan hier in Brussel nog wel eens prat op ons multiculturele stadje, maar misschien is Londen vandaag wel de beste kandidaat voor de titel 'hoofdstad van de wereld’ – ook een uniek statuut.

www.brusselnieuws.be/inresidence