Underworld: 'Niemand wilde die plaat recenseren!'

"Toen ik Dubnobasswithmyheadman hoorde, ben ik meteen met mijn rockgroepje gestopt," zegt Hendrik Willemyns van Arsenal. Hij was een van de langharige rockers die hun horizon met dance verruimden toen Underworld twintig jaar geleden de muren tussen genres neerhaalde.

Het was de tijd dat hokjes zichzelf nog hardnekkig in stand probeerden te houden. "In Torhout (op het toenmalige dubbelfestival TW, tp) noemde iemand me een verrader omdat ik het aangedurfd had om mijn rockgroep op te doeken en met elektronische muziek begon te experimenteren," schetst Hendrik Willemyns de sfeer van toen. "Je was toen nog gewoon een houser of een rocker: er was geen tussenweg. Maar dat is gelukkig gekeerd." Met dank aan zanger-gitarist Karl Hyde, producer Rick Smith en DJ Darren Emerson, Underworld dus.

Dubnobasswithmyheadman koppelde hypnotiserende, donkere beats en ambient gemaakt met drumcomputers en synthesizers aan organische songs met vocalen en melodieën. Het dancetrio uit Essex slaagde erin de innoverende kwaliteit van eerdere 12 inch-releases zoals 'Mmm… skyscraper I love you', 'Rez' en 'Dark & long' een plaat lang vast te houden. En dat was nieuw, zegt Willemyns: "Andere opkomende dancegroepen zoals The Chemical Brothers waren vooral goed in het maken van ep's, maar Underworld kon het een heel album rekken. En al die rockers waren natuurlijk albummensen, geen ep-mensen."

Eigenlijk vond het jubileum vorig jaar al plaats. In de herfst van 2014 verscheen er een vijfdubbele geremasterde cd-uitgave en werd het originele album voor het eerst integraal gebracht, in de Londense Royal Festival Hall. Dit voorjaar is de rest van Europa aan de beurt om eer te betuigen aan de langspeler die in 1994 de verzoening tussen de dance- en de rockscene inluidde.

Rave is de nieuwe punk
Kurt Overbergh is tegenwoordig artistiek directeur van de Ancienne Belgique en programmeert de Engelse dancegroep naar aanleiding van het jubileum twee avonden op rij, en die waren in een mum van tijd uitverkocht. Maar toen hij in 1994 nog werkte als promotion manager bij de onafhankelijke muziekverdeler Rough Trade had hij veel meer moeite om plaat en band aan de man te brengen. "Niemand wilde die plaat recenseren! Ik denk dat er alleen in RifRaf, Gonzo (circus) en het ondertussen ter ziele gegane danceblad Out Soon recensies van de plaat verschenen zijn. Humo was nog bang van elektronische beats. Maar ook zonder de hulp van de media heeft de plaat de ogen van veel rockers geopend, hen doen inzien dat dance ook poppy kon zijn. Waar de muziek van de toenmalige grote namen uit de dance, zoals een Jeff Mills en een Carl Craig, nog vrij monotoon was, bewees Underworld dat muziek met beats niet koud hoefde te klinken, maar ook warm en organisch kon zijn. Hun poppy zanglijnen leken voorbestemd voor een breder publiek. Om airplay te halen brachten we toen wel gebaldere singleversies uit. Het hielp, maar de weerstand was groot. Later, toen ook Pukkelpop de band oppikte door hen in een van hun eerste Boiler Rooms te programmeren, vonden velen dat dat niet kon."

Je moest er geen instrument voor kunnen spelen, klonk het voortdurend. "Maar konden de Sex Pistols dat dan wel?" werpt Willemyns op. "Bovendien straalde de jonge dancescene een punk- en DIY-filosofie uit die me wel aansprak." Karl Hyde drukte het onlangs frapperend uit door erop te wijzen dat rave toen meer punk was dan punk. Het zou echter niet lang duren voor ook de commerciële doorbraak volgde.

Knallende liveset
Toen regisseur Danny Boyle in 1996 het denderende 'Born slippy .NUXX' op een sleutelscène van zijn succesfilm Trainspotting zette, was het hek helemaal van de dam. "Eigenlijk vond ik het belachelijk hoe Humo deed over groepen als The Chemical Brothers, Underworld, en The Prodigy," vervolgt Willemyns. "'Bliepjesmuziek' noemden ze het. Maar Underworld had geen journalisten nodig. Ze zetten de boel zelf in beweging. Iedereen die hen hoorde, werd aangestoken, of net niet. Ik heb hen voor het eerst live gezien met hun memorabele eindejaarsshow in het Lunatheater (het huidige Kaaitheater, tp). Een extatische show, en alle rockers waren er. Dezelfde gasten die ik normaal zag op concerten van pakweg de Butthole Surfers voelden dat er hier veel spannendere dingen te beleven vielen dan in de rockwereld. Opeens begonnen langharigen, waaronder ik destijds, ook naar discotheken te gaan. We waren de Democrazy, de Vk* en de Vooruit gewoon, maar stonden nu in de Fuse. Er ging een hele nieuwe wereld voor ons open. Ik weet niet of die dancemannen mij daar graag zagen komen. Ik paste niet echt in dat afgeborstelde wereldje, maar dat trok ik me niet aan."

Om de rockers te overtuigen had Underworld toen twee dingen nodig: een geweldig album en een waanzinnige liveshow. "Voor mij was dat hun grootste invloed," vervolgt Willemyns. "Dubnobasswithmyheadman was een heel relaxte en fragiele plaat, waar je op kon chillen, maar live was het een bom die keihard knalde. Pas toen Underworld de energie van zijn optredens ook in zijn albums begon te stoppen, werd het allemaal wat minder." Maar de liveshows waren van in het begin een referentiepunt, voor grote rockbands zoals U2 en Radiohead, die grenzen begonnen af te tasten en verleggen, voor latere danceacts zoals Daft Punk en Basement Jaxx, maar ook voor pakweg Magnus, het pact dat Tom Barman met CJ Bolland sloot en dat net als Underworld zowel op de hersenen als op de onderbuik mikte. "Als je niet snapte dat de interessantste geluiden toen te horen waren in de elektronische muziek, tja, dan snapte je het volgens mij tout court niet," besluit Willemyns. "Aphex Twin, Autechre, Boards of Canada: zij experimenteerden met de toekomst." Overbergh: "Ik vergelijk het graag met hoe in The lord of the rings de Zwarte Poort van Mordor opengaat: Underworld heeft de dancepoort geopend, zodat het verstarde pop- en rockpubliek eindelijk elektronica kon toelaten in zijn leefwereld."

Underworld present Dubnobasswithmyheadman

data: 20/3

waar: Ancienne Belgique, Brussel-Stad