F1432 under-the-skin2

Under The Skin: Schotse 'Space Odyssey'

Niels Ruëll
© Agenda Magazine
25/06/2014

We zouden toch minstens een jaar of drie van het gezeur moeten af zijn dat er geen filmregisseurs meer zijn als Stanley Kubrick, Nicholas Roeg of David Lynch. Jonathan Glazer heeft namelijk een opvolger voor Sexy Beast en Birth. Under The Skin is een even bevreemdende als onvergetelijke, cinematografische SF-trip met een onaardse Scarlett Johansson. “Het voelde alsof ik mijn boeien had afgeworpen.”

We kunnen wel vertellen dat Scarlett Johansson een alien speelt die door Schotland rijdt met een witte bestelwagen op zoek naar eenzame mannen die ze naar huis lokt. Waarna zij zich uitkleedt en hij van binnenuit leeggezogen wordt in een zwarte blubber. We kunnen wel vertellen dat Jonathan Glazer met minicamera’s mensen filmde zonder dat ze erg in hadden en dat realisme contrasteert met abstracte, psychedelische scènes die niet zouden misstaan in 2001: A Space Odyssey of iets van Lynch. Maar veel haalt dat niet uit. Under The Skin is cinema die zich niet laten navertellen. Je kan het alleen maar ervaren.

Welke ideeën uit het gelijknamig cultboek van Michel Faber haalden de film?
Jonathan Glazer:
Goed dat je de vraag op die manier formuleert. Het is inderdaad géén strikte adaptatie, geen illustratie van het boek. Het boek was eerder een bron van inspiratie dan een routekaart. Redelijke wat ideeën uit het boek metamorfoseerden in nieuwe ideeën. Het idee om naar de wereld te kijken door de ogen van een alien werd wel het gebinte van de film.

Hoe kijkt een alien naar de wereld? En zou u dat ook op een conventionelere manier kunnen laten zien?
Glazer:
Ik denk niet dat je het oogpunt van de alien kunt overnemen in conventionele filmtaal. Om door haar ogen naar de wereld te kijken heb je een ander visueel vocabularium nodig. Under the skin zou een vervreemdende ervaring moeten zijn. Je zou als kijker het gevoel moeten hebben dat je in de film zit en ervaart hoe de alien de wereld ervaart. Dat is vrij experimenteel. Ik zie de film als een lichaam met ogen en oren.

We starten klinisch en ongevoelig. Ze voelt niets bij de mannen die ze lokt en doodt. Maar geleidelijk aan vindt ze meer toenadering tot de menselijke impulsen en emoties. Ze wordt zich bewust van de menselijke kwaliteiten die ze ontbreekt én van haar lichaam. Klinkt zeker ingewikkeld? Ik vrees dat het niet gemakkelijk is de film rationeel uit te leggen.

Bijzonder is de combinatie van uit de werkelijkheid geplukte beelden en zeer gestileerde, abstracte beelden.
Glazer:
Die combinatie was cruciaal. De alien is getuige van de wereld. Hoe echter de wereld overkomt, hoe beter. We gebruikten verborgen minicamera’s en filmden een vermomde Scarlett Johansson tussen voetbalsupporters, op straat of in een winkelcentrum, met andere woorden in de wereld zoals ze is. Dat leidt tot een soort van episch realisme en het gevoel de dingen te zien zoals ze zijn. Te midden van dat alles is zij de leugen.

Was u niet bang telkens Scarlett Johansson vreemde mannen oppikt? Hoe wist u dat de mensen haar zouden oprapen als ze op straat struikelt?
Glazer:
Ik was niet bang. Risico’s zijn opwindend. Ik had er wel vertrouwen in. Ik vermoedde dat sommige mannen in de bestelwagen zouden stappen en andere niet. En ik wist dat de mensen haar zouden oprapen. Het is een menselijke impuls om iemand na een val te helpen. Dat contrasteert prachtig met de ongevoeligheid van de alien. De kwaliteit van de realiteit - de mensen die Scarlett Johansson oprapen zonder te weten dat ze gefilmd worden - is onbetaalbaar. Dat is zo schoon en warm omdat het een écht gebaar is. Daarom ook, de moeilijkheden, het gevaar, de kans dat het misloopt of dat je esthetisch niet bereikt wat je wel bereikt als je alles controleert: dat verzinkt allemaal in het niets vergeleken bij de schoonheid die je wél krijgt.

U klinkt erg enthousiast.
Glazer:
Het voelde alsof ik mijn boeien had afgeworpen. Deze manier van werken was bevrijdend. Je moet er alleen onbevreesd met volle overtuiging voor durven gaan en het aanvaarden als je op je bek gaat.

Ik innoveer niet om te innoveren. Elk project is anders en vergt zijn eigen methodologie. Sexy Beast vroeg om een andere vertelling dan Birth. Je vertrekt van een verhaal, een idee waar volgens jou leven in zit. Je moet er obsessioneel verliefd op worden en zoeken naar de beste manier om het uit te drukken. Dat kan innovatieve technieken impliceren.

Wat een goed idee om Scarlett Johansson tussen nietsvermoeden Schotten te droppen. In die omgeving is zo’n sexy Hollywoodster het dichtste dat je bij een echte alien kan komen. Wist ze dat je haar op die manier zou gebruiken?
Glazer:
Uiteraard. Het is een slimme meid, hoor. We hebben lang overlegd en besproken wat de rol met zich meebracht. Ze trok grote ogen. We gebruiken haar bekendheid als een wisselkoers, we geven er doelbewust een draai aan.

Er wordt nu al verwoed geprobeerd om Under the skin te interpreteren. Is het een strijd der seksen? E.T. voor gevorderden? Had jij behoefte aan een verklaring toen je 2001: A Space Odyssey zag?
Glazer:
Neen. 2001: A Space Odyssey voor het eerst bekijken dat was de plezierrit van mijn leven. Ik heb altijd van film gehouden maar die dag ontdekte ik een ander soort cinema . Een cinema boordevol vraagtekens en mogelijke interpretaties die zich zeer bewust is van zijn ambiguïteit. Ik heb me daar altijd zeer toe aangetrokken gevoeld. Ik voel me als kijker naar waarde geschat als de film een dialoog aangaat in plaats van me de les te spellen of te manipuleren.

Zijn zo’n films zeldzamer geworden?
Glazer:
Goed mogelijk. Cinema bekleedde vroeger een belangrijkere plaats in de samenleving. Er was ook nog niet zoveel concurrentie van andere media en formats. Ik heb vooral het gevoel dat men toen op grote schaal risico’s durfde nemen. Nu kan dat enkel op kleine schaal. Dat is jammer want sommige verhalen, sommige beelden vergen een aanzienlijke som geld. Je hebt geldschieters nodig die zelf hongerig zijn naar zo’n cinema en je aanmoedigen. Maar die lopen niet dik. Ik besef dat ik veel geluk gehad heb.

Uw vorige film, het zwaar onderschatte reïncarnatie-verhaal Birth, is tien jaar oud. Zit er zoveel tijd tussen de films omdat u het geld niet vindt of heeft u zoveel tijd nodig?
Glazer:
Dat weet ik niet goed. Ik denk het allebei opgaat. Het is niet gemakkelijk om geld te vinden maar ik moet ook telkens een hele weg afleggen. Ik ben passioneel wat dat artistiek proces betreft. Soms denk ik dat het goed is dat er zoveel jaren tussen twee films liggen. Als je een andere mens bent, is het ook makkelijker om een andere film te maken. Toch hoop ik dat de volgende film er sneller komt.

Wij ook.

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Film

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni