'Superdiversiteit komt het mooist tot uiting in muziek'

Op donderdag trommelt de Tunesisch neyspeler Houssem Ben El Kadhi al zijn muzikale vrienden op voor een afscheidsconcert bij Muziekpublique. Hij keert terug naar zijn land. Het is niet van willen maar van moeten. Na zeven jaar strijd voor een vaste verblijfsvergunning, gooit hij de handdoek in de ring.

‘I k ben uitgeblust maar ik wil er wel nog een laatste keer een lap op geven, in de vorm van een concert dat multicultureel Brussel mooi in kaart brengt,” klinkt het bij de muzikant.

Houssem Ben El Kadhi’s verhaal spreekt tot de verbeelding. Sinds 2001 reisde de Tunesiër door Europa en de Arabische wereld om op te treden, totdat hij zeven jaar geleden besliste in Brussel te blijven met als droom zijn muzikale ambities hier te verwezenlijken. Hij integreerde zich al snel in het Brusselse weefsel en mocht grote namen als de Brussels-Tunesische zangeres Ghalia Benali en de van oorsprong Joegoslavisch-Jordaanse gitarist en oudspeler Karim Baggili begeleiden. Ook het Brussels-Gentse Hijaz nodigde hem uit om zich bij het ensemble te voegen en Muziekpublique nam hem op in het lerarenkorps van zijn wereldmuziekacademie.

Alles leek op wieltjes te lopen, moesten de papieren geen stokken in de wielen gestoken hebben. “Ik kreeg vaak voorstellen van groepen om met hen mee te spelen. De verleiding is groot om erop in te gaan, maar dan begin je te piekeren. Zonder verblijfsvergunning mag je het territorium niet verlaten, het is dus haast onmogelijk om internationaal te spelen,” zegt El Kadhi. “Net na de aanslagen op Charlie Hebdo had Karim Baggili een optreden in Lyon. Ik wilde het risico niet nemen onderweg tegengehouden te worden door de Franse politie.” Zo heeft El Kadhi de voorbije jaren wel tien belangrijke concerten gemist, in New York met Ghalia Benali, in de Arabische wereld met Hijaz. “Maar ook naar Zwitserland of Engeland kon ik zonder papieren niet gaan. Die situatie heeft me kapot gemaakt. Beetje bij beetje heb ik me teruggetrokken uit die groepen.”

Uitwisseling
El Kadhi is nochtans een en al lof over Brussel. “Ik woon in Sint-Gillis en voelde me er meteen thuis. Voor mij is het zeer belangrijk een buurtleven uit te bouwen, zo is het ook in Tunesië. In Sint-Gillis ging dat makkelijk. In het begin heb ik vaak in plaatselijke cafés opgetreden, gewoon uit liefde voor de muziek en om mijn muziek met anderen te delen. Daaruit zijn heel wat vriendschappen ontstaan,” vertelt El Kadhi. “Brussel is een zeer multiculturele stad en ze barst van muzikaal talent. Het is zeer leerrijk om met muzikanten uit verschillende culturen te werken, dat geeft ook een mooie klankkleur, een specifiek timbre waar ik van hou.”

Als muzikant kwam hij vrij snel van de grond in Brussel. “In het begin via Marokkaanse en Arabische muzikanten zoals Moufadhel Adhoum (Tunesische oudspeler, bt) die me uitgenodigd heeft in verschillende groepen, ondermeer Hijaz, nadien kreeg ik ook voorstellen van muzikanten uit andere genres. Het feit dat mijn instrument niet zo gangbaar is, helpt ook. En ik ben altijd geïnteresseerd geweest in andere muziekgenres, als is de ney niet zo geschikt voor fusie. Daarom speel ik ook kawala, eveneens een blaasinstrument uit bamboe. De ney klinkt oriëntaalser, de kawala lijkt wat op de Indiase bansuri en past zich makkelijk aan andere genres aan.”

Die muzikale openheid bracht hem naar podia als Bozar, Flagey, De Doelen, Brosella, het Festival d’Art de Huy of nog Le Monde est un Village (La Première), maar het heeft niet mogen baten. “Ik heb netjes alle stappen gevolgd om een verblijfsvergunning te krijgen, alle documenten ingediend, maar ik kwam steevast uit op een njet...”

Net voor zijn definitieve terugkeer naar Tunesië verzamelt El Kadhi nog een laatste keer zijn muzikale vrienden op het podium van Muziekpublique voor een concertavond die toont hoe het begrip superdiversiteit op een mooie manier ingevuld kan worden. We mogen ons verwachten aan ney, viool, flamencogitaar, Afrikaanse percussie, Frans chanson, Arabische luit, Aziatische en Indische klanken, verrassende wendingen en onverwachte gasten.

Maasalam Rafiquna Houssem, de naam van de concertavond, betekent ‘vaarwel, kameraad Houssem’. “Het is Peter Van Rompaey van Muziekpublique die met die naam gekomen is, er zullen vijf projecten te zien zijn die avond, vijf groepen bij wie ik speel. Karim Baggili en Ghalia Benali zijn de bekendste namen, maar ik heb ook groepen met zangeres Eva Hubot, violiste Nancy de Marcken en percussionist Carlo Strazzante.” Een avond vol emotie waarin zes jaar muzikale uitwisseling wordt gevierd.

Toch een positieve noot ondanks die gedwongen terugkeer? “Mijn moeder wordt ouder, ze is intussen 83 jaar. Zij heeft mij in het leven gebracht en de kans gegeven om te studeren. Nu is het tijd om terug te keren om voor haar te zorgen. Van daaruit zal ik nog wel trachten mijn situatie in België te regelen. Maar verder gaan zoals ik bezig was, met de stress en de angst, dat wil ik niet meer. De klok tikt maar je gaat niet vooruit in het leven. Dat is heel nefast voor je gezondheid en voor wie je bent. We zijn uiteindelijk allemaal slechts mensen van vlees en bloed.”

Maasalam Rafiquna Houssem

data: 2/4, 20.00

tickets: 9/13/15 euro

waar: Muziekpublique, Elsene