Studio Orka: het brokkenparcours van een beeldhouwer

Voor zijn nieuwe locatieproject Carrara nodigt jeugdtheater Studio Orka ons uit in het atelier van een beeldhouwer en zijn model. De twee geplaagde broers kappen niet alleen steen, maar ook op elkaar.

Het Gentse Studio Orka heeft al vele harten veroverd met theater op plekken die de verbeelding nog net wat meer prikkelen, en die rechtstreeks in verband staan met het verhaal en de thema's die worden aangesneden. Ditmaal treffen we de voortreffelijke acteurs Joris Van den Brande en Stijn Van Opstal aan in een wat kil en duister atelier, waar de kunstenaar iets probeert te maken van de brokstukken van een moeilijke jeugd. De twee acteurs, voor het eerst bij Studio Orka aan de slag, maakten de voorstelling samen met Orka's vaste bezielers: vormgever en decorbouwer Philippe Van de Velde, bedenker Martine Decroos en coach Dominique Van Malder. Ter voorbereiding gingen ze niet alleen te rade bij de kunstgeschiedenis, maar bezochten ze ook verschillende hedendaagsekunstenaars in hun atelier.

"Aanvankelijk wilden we echte beeldhouwateliers als locatie gebruiken, maar dat bleek praktisch niet haalbaar," zegt Martine Decroos. "Nu kiezen we voor lege ruimtes die we zelf inkleden. Uiteraard maken we geen exacte kopie van een bestaand atelier. Philippe heeft zoals altijd in zijn ontwerpen zaken toegevoegd die wat ongewoon zijn, die een bepaalde sfeer creëren en spelelementen opleveren."

"Het fysieke aspect van zo'n atelier trekt aan. De zware arbeid die de kunstenaar levert in vaak moeilijke omstandigheden: de niet verwarmde ruimtes, het stof, het feit dat mensen er uren in doorbrengen, vaak alleen, terwijl er van alles door hun hoofd spookt en ze tegelijk zware fysieke arbeid verrichten. Het is het soort plek waarvan kinderen vaak niet weten dat ze bestaat. Uit de reacties blijkt hoe bizar en fascinerend ze het vinden wat zich daar allemaal afspeelt.

Carrara is natuurlijk de plek in Toscane waar zich de beroemde marmergroeve bevindt die onder meer Michelangelo gebruikte voor zijn David.
Martine Decroos: De titel is een knipoog naar de klassieke beeldhouwkunst, maar we hebben ons ook laten inspireren door hedendaagse beeldhouwers zoals Koenraad Tinel, Johan Tahon, Mark Manders, Berlinde De Bruyckere, Sofie Muller enzovoort die op een heel andere manier met beeldhouwkunst bezig zijn. Wat wel vaak terugkomt, zowel in de literatuur over kunstenaars als bij de mensen bij wie we op atelierbezoek gingen, is dat beeldhouwkunst, en kunst tout court, vaak vertaalt wat er in het hoofd van de kunstenaar omgaat. De kunstenaar probeert op zijn manier dingen te vertellen die niet kunnen worden omschreven met woorden. Kunst als therapie om te overleven komt vaak terug.

De voorstelling is dus geen les kunstgeschiedenis. Er wordt met klei gewerkt en er wordt marmer gekapt, er zit een poseersessie in omdat de relatie tussen de beeldhouwer en zijn model belangrijk is, maar het beeldhouwen op zich dient vooral de sfeer. Het atelier is een biotoop voor de personages en hun soms donkere gedachten, hun ploeteren, zwoegen, en hun zoeken naar oplossingen. Het agressieve aspect van het ambacht – het kappen, kneden en slaan – hebben we proberen te vertalen naar het verhaal zelf.

Beeldhouwen is niet alleen bouwen maar ook breken.
Decroos: Er wordt inderdaad nogal wat geklopt en geslagen. Eerst iets maken en het dan weer kapotmaken omdat je er niet tevreden mee bent, zoals kunstenaars doen, is natuurlijk erg herkenbaar voor kinderen. Maar in het atelier blijft er altijd hoop: wat kapot is, kan weer worden samengesteld en opgebouwd. Niets is onomkeerbaar en wat kapot leek, kan je toch nog proberen te herstellen, en soms kan er door toeval iets moois ontstaan. De brokken kunnen worden gelijmd.

En van dat soort brokken hebben de twee personages, de kunstenaar en zijn broer, die vaak poseert als model, er wel wat verzameld.
Decroos: Ze hebben een moeilijke relatie. Ze doen alles wat broers doen: kibbelen en ruziemaken. Maar ze delen ook een moeilijk verleden. Ze komen uit een marginaal gezin in een moeilijke buurt en hun thuissituatie was absoluut niet makkelijk. Hun vader had echt wel losse handjes. Daar worstelen ze elk op hun manier mee. Ze proberen zich op te trekken aan elkaar, en kunst is hun reddingsboei.

Dat sommige kinderen een moeilijke thuissituatie hebben, blijft voor hun vriendjes en klasgenoten vaak helemaal verborgen.
Decroos: Het is ook zeer opvallend bij de nabesprekingen dat kinderen die het thuis zelf moeilijk hebben, dat thema veel duidelijker ontwaren in de voorstelling dan kinderen die in een beschermd, warm gezin wonen. We vertellen alles redelijk verbloemd, omdat je anders een loodzware voorstelling krijgt. Maar als het gaat over "een papa met handen als spades", dan hebben de kinderen uit een moeilijk gezin die dubbele bodem sneller in de gaten. Kinderen die het thuis moeilijk hebben, zullen niet meteen zeggen wat er thuis gebeurt, maar door Carrara te zien, praten ze wel over het onderwerp.

Is het moeilijke scheppingsproces van de kunstenaar iets waar jullie bij Studio Orka over kunnen meespreken?
Decroos: Dat zal wel. We zijn ook makers. Wij slaan wel niet kapot waar we niet tevreden over zijn, maar we twijfelen ook voortdurend of het niet beter kan. Vaak leg je een lange weg af voor je tevreden bent met je eindproduct. Ik herinner me geen enkel proces van Orka waarin we niet eens op een moeilijk moment gebotst zijn. Dat komt ook omdat we altijd van een volledig wit blad beginnen, en veel vrije ruimte en dus chaos toelaten. Zowel vorm als spel en taal en tekst worden allemaal al brainstormend gecreëerd met de hele groep. Dan zijn er altijd crisissen waarop we stukken script soms volledig overboord gooien. Soms duurt zo'n crisis een dag, soms een week. Het mag je niet verlammen, maar het hoort erbij. We hebben de laatste jaren gemerkt dat je jezelf genoeg tijd moet geven om alle stappen rustig te kunnen zetten.

Carrara

data: 28 & 29/3, 2 & 3/4

leeftijd: 6+

waar: Atelier 34zero Muzeum, De Rivierendreef 334, Jette