Zorgvuldig observeren en registreren, dáár draait het om bij de Franse documentaire filmmaker Nicolas Philibert. Of zoals Philibert het zelf zegt: `De schoonheid van een film is niet noodzakelijkerwijs gebonden aan het belang van het onderwerp. Het is voor mij een kwestie van kijken.’ En kijken naar zijn films kan nu ook in Cinematek dat een retrospectieve Philibert op het programma heeft staan. Vier tips.
Philibert debuteerde sterk in 1978 met La Voix de Son Maître, een ophefmakende en lange tijd verboden docu over het patronaat. Daarna was het lange tijd stil rond hem. Zijn reputatie van documentaire grootmeester in de orde van Johan Van Der Keuken en Frederic Wiseman begon met La Ville Louvre (1990), een verrassende kijk achter de schermen van ‘s werelds best bezochte museum. In Godards Bande à Part wordt gezegd dat een Amerikaan negen minuten en vijfenveertig seconden nodig had om het hele Louvre te bezoeken. Philibert deed er meer dan vijf maanden over. Het zegt iets over zijn scrupuleuze aanpak, een die ook opvalt door nauwelijks of niet interviews en commentaar te gebruiken. Philibert komt de film inleiden. 28/1, 20.30 uur.
Het eerste echte meesterwerk van Philibert. In Le Pays des Sourds (1992) duikt Philibert in de wereld van de doven en de slechthorenden en meer bepaald de gebarentaal die ze aanleren om met elkaar te communiceren. Dat die gebarentaal ook cinema, of beter, de moedertaal van de film is – een spel van alert kijken, expressieve gezichtsmimiek en een levendige lichaamstaal – dat maakt deze uitzonderlijke docu op een wonderlijke manier duidelijk. De kracht van Le Pays des Sourds komt ook van het feit dat Philibert er in geslaagd is om het doof zijn niet als een handicap voor te stellen: de film is opgevat als een fascinerende en inzichtrijke ontdekkingsreis door hun complexe maar ‘unieke’ wereld. 1/2, 19.30 uur.
Philibert schrok er lange tijd voor terug om in een psychiatrische instelling of kliniek te gaan filmen. Hoe maak je immers een film over de waanzin zonder te vervallen in het ‘lijden als een spektakel’? Maar toen hij hoorde over La Borde, een psychiatrisch ziekenhuis in Loir-et-Cher dat zijn patiënten jaarlijks een toneelstuk laat opvoeren, was zijn nieuwsgierigheid gewekt. La Moindre des Choses (1996) gaat bijgevolg niet alleen over het dagelijkse leven in La Borde maar het overstijgt die opzet. Doordat Philibert de patiënten volgt terwijl ze een toneelstuk repeteren van de Poolse absurde avant-gardist Witold Gombrowicz, krijg je ook een film die heel lucide vragen stelt over krankzinnigheid en het stereotype beeld dat we er van hebben. 5/2, 17.30 uur.
Waarom Philibert zich liever filmmaker dan documentairemaker noemt, kan je afleiden uit Être et Avoir (2002), een buitengewone kijk over de seizoenen heen op een piepklein plattelandsschooltje in de Auvergne. Wat de school uniek maakt, is dat de dertien leerlingen, tussen de vier en twaalf jaar oud, allemaal samen in één klas zitten. Die wordt geleid door Georges Lopez, een man die al vijfendertig jaar voor de klas staat en die dus tegelijk directeur, kleuterleider, meester en turnleraar is. Dat resulteert in een cinematografisch fraaie en poëtische meditatie over het leerproces, pedagogie en vooral de kunst om het leren samenleven. Dé succeshit van Philibert die overigens zelf op 17/2 een meesterklas komt geven. 8/2, 19.30 uur en 15/2, 15.30 uur.
> 22/2, Cinematek
Lees meer over: Brussel-Stad, Film
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.