F1462 lucifer2

Nieuwe film 'Lucifer' van Gust Van den Berghe: vallen en opstaan

Luc Joris
© Brussel Deze Week
18/02/2015

Met Lucifer heeft nieuwe Brusselaar Gust Van den Berghe een film gemaakt met een cirkel als beeldkader. Bijzonder? Dat kun je ook van zijn andere films zeggen, alleen al omdat het niet gemakkelijk is om ze te zien. Cinema Galeries geeft je die kans met een retrospectieve én tentoonstelling rond het werk van deze eigenzinnige filmmaker.

Verwacht je op de tentoonstelling bij Galeries niet aan storyboards, setfoto's of parafernalia die je gewoonlijk op een expo over een filmmaker te zien krijgt. Wel aan spiegels en op grote canvassen afgedrukte spiegelshots uit de drie films die Gust Van den Berghe (1985) tot nog toe heeft gemaakt.

De mens én de kunstgeschiedenis een spiegel voorhouden: dat is ongeveer wat hij in zijn films doet. Voor het door mensen met het syndroom van Down vertolkte En waar de sterre bleef stille staan, of Little baby Jesus of Flandr, vertrok hij van een toneelstuk van Felix Timmermans.

De inspiratie voor Blue Bird kwam van een verhaal van de Gentse Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck. En Lucifer, het slotstuk van zijn mystieke triptiek, is gebaseerd op het gelijknamige treurspel van Joost van den Vondel. De beelden mogen dan helemaal blauw gekleurd zijn, zoals in het op een extreem breedformaat opgenomen Blue Bird, de fabelachtige films van Van den Berghe verwijzen visueel ook naar het werk van de Vlaamse primitieven en symbolische meesters als Jeroen Bosch.

"Het zijn drie films die ik in één adem heb willen maken tussen mijn twee geestestoestanden van dat moment in: van opgroeiende volwassene tot volwassene," zegt Van den Berghe. "Ze gaan voor een stuk over het ontwaken, het wakker worden, het verliezen van een onbevangen geestesgesteldheid. Het is een onderwerp dat in de kunsten en in de kunstgeschiedenis regelmatig terugkomt. Het zijn, hè. (Lacht) Ik vind het fascinerend om uit oude bronnen te putten, om iets opnieuw water te geven. Je veegt ergens het stof van af, maar het biedt ook stof tot nadenken."

In Cinema Galeries volg je David Lynch op. Niet slecht.
Gust Van den Berghe:
Ik heb mijn haar al in dezelfde stijl als Lynch gelegd. (Lacht) Ik heb als kind Eraserhead gezien. Het was misschien een van mijn eerste arthouse-ervaringen en die film heeft me hard aangegrepen. Mijn moeder had me uit bed geroepen om me er op tv naar te laten kijken. Niet dat ik filmisch ben opgevoed, maar voor een goede film werd ik uit mijn bed gehaald.

Blue Bird draaide je in Togo, Lucifer in Mexico. Ligt de uitdaging bij het maken van een film in het contact met een cultuur en gemeenschap of een exotisme dat je nog niet kent?
Van Den Berghe:
Helemaal niet. Ik wil dat gewoon ondergaan. Ik wil mezelf op een plaats zetten waar ik van nul moet herbeginnen. Als je een verhaal naar een andere tijd en plaats katapulteert, werp je er ook een nieuw licht op. Ik ben naar Mexico getrokken door een vulkaan die mij fascineerde, al was ik er al geweest voor de release van Blue bird. In het vliegtuig had ik een boek van Vondel bij. Ik heb het nooit uitgelezen, het is niet te lezen. Ik heb me er een verhaal bij voorgesteld, bewust de titel en die referentie gehouden en ik ben gewoon een film beginnen te maken uit het niets. Ik probeer zo intuïtief mogelijk te zijn in de dingen die ik doe. Buikgevoel plus koppigheid, ja. Maar ik kick daar niet op, want ik weet ook dat ik het mezelf op die manier heel moeilijk maak.

"Ik was een film over een vallende engel aan het maken, en begon me er zelf één te voelen," zei je in een interview. Is het dat wat je bedoelt?
Van Den Berghe:
Absoluut. Je bent de indringer, je bent er ongewenst. Op de plaats waar ik gedraaid heb, zijn er nog veel indígenas. Die staan eigenlijk buiten de wet. Het is een soort faux paradis, omdat ze weigeren hun taal en traditionele klederdracht op te geven. Maar als het dan spannend wordt, ga je toch twee keer nadenken. Niet iedereen was ermee opgezet dat we in een kerk draaiden. Vergeet niet dat de film Lucifer heet. Er deden ginds allerlei wilde verhalen de ronde. Dat we 's nachts de duivel aanbaden, dat we een pornofilm aan het draaien waren. Toen we arriveerden, waren er al een paar duivelspoppen opgehangen op de plaats waar we hadden gescout. Je hebt er ook een heel donker netwerk van narcotrafiek. Om God weet welke reden tolereerden ze ons eerst, maar na drie maanden werd het er ons echt te heet onder de voeten.

Voor Lucifer heb je een speciale lens laten bouwen, de Tondoscope, zodat je hebt kunnen filmen in een cirkelvormig kader. Je gebruikt die techniek om het paradijs te visualiseren zoals Bosch en Giotto dat deden. Maar het is ook een voortborduren op de precinema waar het ook al werd gebruikt.
Van Den Berghe:
Ja, maar het is eigenaardig hoe die cirkel, na de toverlantaarn en de praxisnoscoop, ook verloren is gegaan. Na Marcel Duchamp is die vorm van het scherm verdwenen. Die oude films of apparaten voor het bekijken van bewegende beelden hebben nochtans iets magisch. Het is heel moeilijk om dat soort verwondering vandaag nog op te wekken. Door vanuit een ander perspectief naar de dingen te kijken, kan dat nog wel. Door dat cirkelvormige kader zie je het beeld ook als een planeet, als een moleculair weefsel, en dan is de link met de kosmos snel gelegd. Als kunstenaar moet je het engagement hebben om het verleden verder te laten leven en het een nieuwe plek of gestalte te geven. Al weet ik dat zo een cirkelvormig beeld nefast is voor de verkoop of vertoning. Je bent een been kwijt. Maar op één been kun je ook staan.

De retrospectieve in Galeries is inderdaad een van de weinige kansen die de kijker heeft om je films mee te pikken. Wringt dat niet?
Van Den Berghe:
Ik lig daar niet wakker van. Ik ben al blij als ik een paar honderd toeschouwers kan betoveren. Vorige week was ik op het filmfestival van Göteborg. Ik zat er in de jury en ook Lucifer werd er vertoond, om middernacht, in een gigantische bioscoop. Er waren twintig toeschouwers. Anderhalf uur later heb ik in de zaal moeten inbreken om de Q & A te kunnen doen, want alles was al afgesloten. De twintig mensen zaten er nog. Het was de ervaring van het jaar voor hen. Ik houd dat soort projecties liever intact dan dvd's te persen die in een grabbelton bij MediaMarkt komen te liggen. Voor die vijftig dvd's die verkocht worden, breng ik mijn films liever zelf in de bioscoop uit. Of ik laat ze om de vijf jaar ergens programmeren. Wie ze wil zien, zal ze dan gaan bekijken.


Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Film

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni