Muziektheater: Frank Van Laecke en Steven Prengels geven de toon aan

En avant, marche! is een klein monument. De viering van de microcosmos van de dorpsfanfare blijkt zo universeel dat de productie van Alain Platel, Frank Van Laecke en Steven Prengels inmiddels aan een internationale triomftocht is begonnen. Michaël Bellon

In Groot-Brittanië kreeg En avant, marche! deze zomer nog een Herald Angel na de passage op het Edinburgh International Festival. En nu zijn regisseur Frank Van Laecke en componist Steven Prengels pas terug uit Italië, waar de voorstelling die ze met choreograaf Alain Platel gemaakt hebben andermaal warm werd ontvangen. Na Gardenia is het de tweede keer dat de drie samen hun schouders onder een project zetten.

Weten jullie nog hoe het idee voor En avant, marche! ontstond?
Frank Van Laecke: Toen Steven, Alain en ik samengewerkt hadden voor Gardenia spraken we af dat we zeker nog een volgende productie zouden maken. Maar wel op voorwaarde dat we het juiste onderwerp zouden vinden. Toen we bij de biotoop van de dorpsfanfare als een soort micromaatschappij uitkwamen, wisten we dat we het onderwerp te pakken hadden.
Steven Prengels: Frank en Alain kwamen met het idee na het zien van het gelijknamige boek van Stephan Vanfleteren. Dat was natuurlijk zeer leuk voor mij, omdat ik zelf ben opgegroeid in een fanfare en er ook een aantal jaren heb gedirigeerd. Ondertussen was ik er al een paar jaar uit, maar het was boeiend om nu eens van een afstand te kunnen kijken naar die wereld die nog altijd bloeit, en zowel muzikaal als menselijk zeer bijzonder is.
Van Laecke: Het specifieke aan een fanfare is de ontzettende gedrevenheid van die groep mensen, die uiteindelijk van heel verschillende pluimage zijn. Dat is ook wat we gezien hebben toen we tijdens ons repetitieproces een aantal repetities van fanfares zijn gaan bijwonen. Een paar avonden in de week komen de apotheker en de bakker bij elkaar met maar één doel, en dat is samen mooie muziek maken. Dat op zich heeft al een enorme, ontroerende kracht. Het stuk gaat over groepsvorming, over afscheid nemen van de groep, over de groep die afscheid neemt van een groepslid, over het celebreren van de dood. Als ik er één woord op zou moeten kleven, dan is het troost. Afscheid nemen kan op een bepaalde manier ook gevierd worden. Fanfares zijn er vaak op dat soort cruciale ogenblikken. Ze staan te spelen bij geboortes, bruiloften en begrafenissen – om vreugde of verdriet te bevestigen of als groep steun te geven bij de sleutelmomenten in het leven. Je kan wat op de scène gebeurt zien als een samenkomst in een repetitielokaal of als een ceremonie. Dat laten we graag aan de toeschouwers over.

De diversiteit zit niet alleen in de fanfare, maar ook in de voorstelling zelf, die balanceert tussen komedie en tragedie, individu en groep, verschillende artistieke genres en verschillende muziekgenres.
Prengels: Als je met Alain Platel werkt, dan weet je dat de grenzen volledig vervagen. Je komt los van wat je normaal als componist of choreograaf wordt verondersteld te doen. Wij praten altijd samen over alles – wat het ook voor mij veel interessanter maakt dan de hele tijd thuis achter mijn schrijftafel te zitten om zaken te schrijven die iemand anders moet uitvoeren. Alain vertrekt van een tabula rasa. Hij doet net zo goed voorstellen over de muziek als wij, de dansers of de acteurs. Niemand claimt zijn domein voor zich alleen, voorstellen komen van overal.

De voorstelling slaat overal aan omdat men dat universum van de fanfare herkent. Maar dat wisten jullie blijkbaar al toen jullie voor meertaligheid kozen en behalve naar de esthetiek van Vanfleteren ook naar die van Fellini of een film als Brassed off keken.
Van Laecke: Het is altijd afwachten, maar we merken in de verschillende landen waar we nu spelen dat de universele boodschap inderdaad overeind blijft. Die meertaligheid is voor ons een doodnormale zaak omdat we voortdurend met verschillende nationaliteiten samenwerken, maar eigenlijk is de voorstelling hoofdzakelijk niet-talig. De muziek is het hoofdpersonage, het bindmiddel en het communicatiemiddel bij uitstek.
Prengels: Het is echt ongelofelijk. Om het even waar we komen, in elke stad en in elk dorp is er minstens één orkest. Ze zijn overal een beetje anders – in Zwitserland zijn ze wat gereserveerder en in Schotland heb je echt het gevoel dat je in Brassed off bent beland, maar eigenlijk draait het overal om hetzelfde. Overal waar we komen, beginnen we weer vol spanning aan de eerste repetitieavond met het plaatselijke orkest, en in het begin zijn zij ook wat ongemakkelijk. Maar vanaf de tweede avond zijn ze altijd volledig mee.

Jullie kozen niet voor het klassieke fanfarerepertoire.
Van Laecke: Niet omdat we daar niet van zouden houden, maar om de clichés niet te bevestigen. Die mensen kunnen ook andere dingen spelen dan dat wat van hen wordt verwacht. We doen de fanfares eer aan door hun wereld nog wat open te trekken. Het was ook een streven om uit elk instrument de mooiste klank te halen. Het is ontroerend om te zien op welke emotionele manier zowel de beroepsmensen als de liefhebbers met dat instrument bezig zijn.
Prengels: Fanfaremuziek kan soms wat programmatorisch of filmisch zijn, maar dat wilden we niet. Alain is niet bang om intuïtief naar bekende muziek te grijpen die grote gevoelens kan oproepen en ik volg hem daar ook in. Verdi, Wagner, Beethoven of Schubert zijn universeel – of je die nu speelt met strijkers of met blazers. Met blazers krijgt die muziek zelfs nog een bijzondere toegevoegde waarde. De voorstelling gaat ook over die speciale band met de muziek die ook kunstenaars uit andere disciplines wel zullen herkennen. De gedrevenheid waarmee deze muzikanten spelen, durft bij sommige beroepsmuzikanten wel eens verloren te gaan. Ik vond het ook interessant om een aantal stukken meerdere keren in de voorstelling te gebruiken. Het is net door zoals op een repetitie bepaalde stukken vaak te horen, dat je er een grotere affiniteit mee krijgt. Je leert daardoor op verschillende manieren te luisteren. In een andere context krijgt hetzelfde lied van Mahler een heel andere invulling.

En avant, marche!

data: 8 > 10/10, 20.00

waar: KVS_BOL, Brussel-Stad