Museum van Elsene tussen Montald en Panamarenko

De vaste collectie van het Museum van Elsene is opnieuw te bezichtigen. En dat is een groot geluk. Eindelijk opnieuw genieten van de uitzonderlijke collectie en de toch wel bijzondere sfeer. Tegelijk lopen er twee tijdelijke tentoonstellingen met werken van affichekunstenaar Lucien De Rouck en van de Chinese schrijver-schilder Gao Xingian.

G edurende meer dan een jaar was de vaste collectie van het Museum van Elsene alleen maar te zien in Zwitserland en het Franse Biarritz, waar de tentoonstelling Belgische Kunst. Tussen droom en werkelijkheid behoorlijk wat succes boekte. Vanaf deze week is de expo in het museum zelf te zien. In het museum zijn een jaar lang alleen tijdelijke tentoonstellingen te zien geweest. In die tijd werd de verwarming vernieuwd, kregen de muren een laagje verf en werden de houten vloeren geschuurd. Maar we kunnen u verzekeren: het museum heeft niets van zijn charmes verloren. Het gebouw, ook het recentere gedeelte, ademt geschiedenis. De romp van het museum is een voormalig slachthuis dat in 1890 de deuren sloot.

Fier
Twee jaar later opende het Museum voor Schone Kunsten van Elsene de deuren. Onmiddellijke aanleiding was de schenking van dierenschilder Edmond de Pratere, een Kortrijkzaan die in Elsene woonde en werkte en door zijn geboortestad wandelen was gestuurd toen hij zijn oeuvre wou schenken op voorwaarde dat er een museum voor gebouwd werd. Ook in Elsene was er weerstand. “Je kunt van een slachthuis geen heiligdom van de kunst maken,” was maar een van de kritieken. Voorstanders wezen er op dat het museum andere kunstenaars zou aantrekken en ook dat het museum de achterstandswijk ten goede zou komen – toen al moesten musea meer doen dan de kunsten dienen.

Met het aantrekken van kunstenaars en de schenkingen viel het best mee. Het gemeentesbestuur van Elsene had goed contacten met Octave Maus van Les XX. Elsene begon ook al vlug met werk op te kopen zoals doeken van Emile Claus in 1902. En naast mecenassen als Maus en Edmond Picard kwamen ook schilders naar Elsene afgezakt: Guillaume Vogels, Rodolphe en Juliette Wytsman, Anna Boch, Constantin Meunier en Fernand Khnopff. Van Anna Boch hangt overigens een pareltje op de expo over de Belgische schilderkunst. Boch was een dochter van de industrieel Boch, die tijd en mogelijkheden had om zich aan schilderkunst te wijden. Ze leerde Theo Van Rysselberghe kennen in de kunstkring Les XX.

Elsene is altijd al fier geweest op zijn museum, zegt Anne Carre, verantwoordelijke voor de vaste collectie. Zelfs in tijden van besparingen op alle niveaus slaagt het museum er – dankzij het gemeentebestuur – nog altijd in om kunstwerken aan te kopen zoals Paradox van Panamarenko en De allegorie van de literaire genres van Constant Montald. Het museum koopt zowel hedendaagse kunst aan als oudere werken die de leemten moeten opvullen. Claire Leblanc, die de bekende Nicole d’Huart heeft opgevolgd aan het hoofd van het museum, legt zoals haar voorgangers eigen accenten. Zo toonde de expo Black Paris - Black Brussels uit 2008 de invloed van de Afrikaanse kunstenaars op Europese collega’s. In 2010 liet de tentoonstelling Fotografie is geen kunst – de collectie Sylvio Perlstein – zien dat fotografie een van de aandachtspunten blijft. Het museum voert ook nog altijd een genereuze politiek: jongeren tot 18 jaar mogen nog altijd gratis binnen.

Belgische kunst
De vaste collectie van het museum van Elsene telt zo’n 10.OOO kunstwerken van de zestiende tot de eenentwintigste eeuw. De expo Belgische kunst. Tussen droom en werkelijkheid biedt een overzicht van de voornaamste kunststromingen uit de negentiende en de twintigste eeuw in een notendop. Dankzij de zorgvuldige keuze van grote namen en minder bekende, zelfs bijna onbekende kunstenaars – soms alleen aan de andere kant van de taalgrens zoals de begenadigde Waalse expressionist Anton Carte – krijgt de bezoeker een overzicht van de Belgische kunstgeschiedenis, maar ook een zeer persoonlijke keuze. Die combinatie maakt de expo zo aantrekkelijk. Er is onder andere werk van Meunier, Laermans, Van Rysselberghe, Claus, Lemmen, Khopff, Schirren, Delvaux en Alechinsky. Stuk voor stuk kunstenaars die balanceren tussen de verknochtheid aan de realiteit, het tastbare en de liefde voor de verbeelding: kunst tussen droom en realiteit. Verbeeld in impressionisme, expressionisme, symbolisme, kubisme en het abstracte. Didactisch en toch mooi.

De tentoonstelling Belgische kunstenaars. Tussen ballingschap en melancholie loopt een paar maanden langer. Nochtans vormt ze een mooie aanvulling bij de Belgische kunst-expo. Tussen ballingschap en melancholie past binnen de evenementen die de gemeente Elsene opzet in het kader van de herdenkingen van De Groote Oorlog. Een twintigtal kunstwerken, schilderijen en beeldhouwwerken van onder andere Rik Wouters, Walter Sauer en Louis Thévenet zorgen voor een andere kijk op de tragische gebeurtenissen, de kijk van de kunstgeschiedenis.

Lucien De Roeck (1915-2002), de man van de ster met attributen van Expo 58, had steeds zijn potlood en schetsboek op zak. De planken van zijn bibliotheek begeven het bijna onder het gewicht. In de zaal van het museum van Elsene die gewijd is aan ‘s mans affichekunst liggen er een paar honderdtallen in een gesloten glazen bak. Ze vormen een mooie introductie op de affiches van De Roeck die België op zijn hoogtepunt verbeelden: een affiche voor Ostende Dover en trois heures of reclame voor Antwerpen, wereldhaven en kunststad, centrum van toerisme. De Roeck stond 40 jaar in voor de opleiding van grafisch ontwerpers. De Roeck staat ook in voor de vormgeving van de krant van het Paleis voor Schone Kunsten, voor La Lanterne, La Cité, Phare en Le Quotidien. Voor Pan verzorgt hij de illustraties van de toneelrubriek.

Retrospectieve Gao Xingjian
Goa Xingjian werd in 2000 bekroond met de Nobelprijs Literatuur. Maar benevens romancier, dramaturg, regisseur, cineast is hij ook beeldend kunstenaar. Xingjian is Fransman van Chinese origine. Samen met de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België – waar een zaal speciaal werd ingericht voor zes werken – presenteert Elsene een retrospectieve van Xingjians werk. Xingjians oeuvre is een zoektocht naar de vernieuwing van de traditionele Chinese inkttekening. Xingjian in een interview: “Eigenlijk kun je al mijn schilderijen beschouwen als illustraties van mijn literaire werk – hoewel ze niet als dusdanig zijn opgevat – want ik laat ze bewust openstaan voor de verbeelding, de meditatieve beschouwing...” Het werk van Xingjian wordt omschreven als een gevoelige getuigenis van het menselijk lot tegenover de barbarij van de geschiedenis. Michel Draguet, algemeen directeur van de KMSKB, is curator van de expo.