Meesterlijke tekeningen in de KMSK

Du jamais vu! roepen de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. In het geval van de tentoonstelling Van Floris tot Rubens hebben ze nog gelijk ook. De bezoeker ontdekt een unieke verzameling tekeningen uit de 16de en 17de eeuw.

De meeste werken op deze tentoonstelling zijn nooit eerder gezien door het grote publiek, want ze komen uit een privécollectie. Een verrassend grote privécollectie trouwens, met zeldzaam werk op papier uit de 16de en 17de eeuw.

‘Zelfs de grote musea in het buitenland bezitten maar enkele honderden tekeningen uit de 16de eeuw uit de Zuiderse Nederlanden,' zegt curator Stefan Hautekeete. 'Dus dat een privépersoon bijna 300 werken uit die periode heeft is echt héél uitzonderlijk. Bij ons is daaruit nu een selectie van 87 tekeningen te zien.’

Zeldzaam is een understatement. Een van de ronkende namen is de Pieter Coecke Van Aelst, vooral in het buitenland meer dan ooit een super star sinds zijn blockbuster expo in het Metropolitan Museum in New York. Van hem is op de expo een karton te zien, een ontwerp op papier voor een wandtapijt. En daarvan bestaan er amper zeven (!) in de hele wereld.

Kunst als handleiding

De meeste tekeningen in deze periode zijn ontwerpen voor tapijten, wandversieringen, of glaswerk. De schuld van de Italianen en hun renaissance. Die casten de kunstenaar in de rol van ideeënman, bedenker van artistieke concepten. ‘Dat idee wordt eerst op papier geschetst en dan door andere ambachtslui uitgewerkt.’

Dat is ook het geval voor ‘Suzanna en de ouderlingen’, een ontwerp voor een metalen bas-reliëf. Het is van Hans Collaert de Oude, uit 1580. Dat werk blijft ook na de tentoonstelling, want wordt aan het museum geschonken door de verzamelaar.

Maar het gaat hier niet enkel om wegwerpbare schetsen, irrelevant eens het uiteindelijk product is geweven, geblazen of geschilderd. Tekeningen worden autonome kunstwerken. En dat alweer onder de invloed van Italië. "De nadruk komt te liggen op de individuele creativiteit van de kunstenaar", legt Hautekeete uit. "En de allereerste expressie daarvan is op papier, in een tekening. Men begint daar ontzag voor te krijgen en men begint dat ook te verzamelen. En dus trekken kunstenaars zelf met hun tekeningen richting vrije markt."

De stijl van die tijd ligt voor een hedendaagse kijker soms wat moeilijk. In deze tijden van slick en minimalistisch design (hallo, iPhone) zijn fans van overladen barok in de minderheid. "De grote, monumentale altaarstukken uit de volle barok zijn voor een modale bezoeker niet altijd makkelijk te behappen. Maar deze tekeningen, met hun frisheid, hun directheid, en de naakte helderheid waarmee de penlijnen zich bewegen op het papier, kunnen iedereen aanspreken."

Van Floris tot Rubens. Meestertekeningen uit een Belgische privéverzameling.
Tot 15/05/2016 in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.
Ontmoeting en rondleiding met curator Stefaan Hautekeete op donderdag 28/01 om 13u.