Jean-Charles Hue (Mange tes morts): 'Ik geloof in de reïncarnatie van John Wayne'

Is het een western, is het een docudrama? Het maakt geen zak uit. Mange tes morts is memorabele cinema die bewijst dat John Wayne alive-and-kicking is. Hij draaft alleen niet meer over de Amerikaanse prairies, maar is een Jenische die in een oude Alpina door het noorden van Parijs scheurt.

Met Manges tes morts draait de strafste Franse film van 2014 eindelijk in de Brusselse bioscopen. Regisseur Jean-Charles Hue maakt een echte held van Fred Dorkel: een geblokte leidersfiguur die na een lange celstraf weer vrijkomt en het niet kan verkroppen dat de Jenische gemeenschap steeds minder leeft zoals vroeger. Met drie kompanen duikt hij in een oude Alpina de nacht in op zoek naar actie, koper en vrijheid. Jean-Charles Hue, die de familie Dorkel al tien jaar volgt, baseerde het scenario op een levensgevaarlijke avontuur dat hij zelf meemaakte. "Ik was erbij, die nacht die Mange tes morts beschrijft. Ik zat met Fred in de auto toen we beschoten werden. 80 tot 85 procent van wat je ziet, is waargebeurd."

Blij dat je het nog kunt navertellen?
Jean-Charles Hue: Heel blij. Die nacht zal me eeuwig bijblijven. Ik herinner me dat ik na afloop tegen het krieken van de dag op een perron stond in een station in de banlieue van Parijs. De zon kwam op en ik kon niet geloven dat ik nog in leven was. Ik heb alles meteen opgeschreven. Want ergens was dát wel wat ik in de wereld van de woonwagenbewoners zocht. Geen zware slag, niet beschoten worden, dat natuurlijk niet. Maar ik probeerde wel iets te beleven zoals de personages in de films die ik van kindsbeen af bewonderde. Langs Franse kant heb ik het over de polars van Jean-Pierre Melville en de films van of met Renoir, Carnet, Gabin, Michel Simon, Arletty. Toen had je nog vedetten die het volk vertegenwoordigden, die meer waren dan alleen maar bekende acteurs. Mensen waarbij je je geen vragen moest stellen. Ik neem alles rechttoe rechtaan op. Ook cinema. Ik geloof écht in de reïncarnatie van John Wayne in mijn film.

Dacht je op dat perron al na over wat voor film het moest worden?
Hue: In die tijd filmde ik de familie Dorkel met een videocamera. Ik maakte homemovies die we met zijn allen bekeken. Af en toe vertoonde ik ze ook in het milieu van de hedendaagse kunst. Van cinema was toen geen sprake. Ik had die beruchte nacht een camera mee, maar heb niet kunnen filmen. Daarom heb ik me thuis meteen aan het schrijven gezet. Ik doe dat graag. Ik heb altijd graag geschreven: poëtische teksten, kortverhalen. Meestal in de geest van Louis-Ferdinand Céline. Ik ben dol op verlichte, zeer menselijke en dus af en toe ook idiote personages die plotsklaps geconfronteerd worden met gebeurtenissen die hen overstijgen. Céline deed dat vaak. "Je ne me réjouis que dans le grotesque aux confins de la mort," zei hij. Ik heb me enorm geamuseerd met het beschrijven van die nacht. Uiteraard ben ik doodsbang geweest, maar het was ook een geniale kans. Ik had iets magnifieks te vertellen. Wat mij in dit leven interesseert: het leven ten volle leven.

"Een mooie dag om te sterven," zegt Fred Dorkel terwijl er op dat moment geen vuiltje aan de lucht is. Met zulke zinnen maakt hij van zichzelf een mythe.
Hue: Volledig waar. Dat zinnetje heb ik niet verzonnen. Pierrot zei het tegen Fred tijdens een van hun escapades. Pierrot is de nonkel die Fred leerde stelen… allee, ja, leerde voor eten zorgen. Ik heb de film aan Pierrot opgedragen. Hij zat die beruchte nacht aan het stuur. We proberen hem momenteel uit de gevangenis te krijgen. Om maar te zeggen dat die zin resoneert met Freds verleden als dief.

Ik ken de Jenische gemeenschap niet goed. Kan je er wat meer over vertellen?
Hue: Een van hun vele bijnamen is nochtans 'De Belgen'. Zo worden soms ook 'De Roden' genoemd. Ze hebben een blanke huid, maar leven voor een groot deel buiten, waardoor ze meestal rood uitslaan. Niemand kent die gemeenschap goed, terwijl ze minstens de helft uitmaken van alle mensen die geassimileerd worden met de zigeuners. Vroegen trokken ze in woonwagens rond. De hedendaagse maatschappijen maken het moeilijker en moeilijker om nomade te zijn. Degenen die nog rondtrekken doen dat meestal voor hun werk: het circus, reizende markten, dat soort dingen. Onder de schroothandelaars tref je bijna geen nomaden meer aan. De Dorkels zijn van oorsprong schroothandelaars.
Veel jonge woonwagenbewoners willen zich settelen in huizen. Ze hebben de mentale en fysieke bagage niet meer om het harde nomadische leven aan te kunnen. Ook zij willen meer comfort. Dat begrijp ik wel en toch ben ik kritisch. Ze mogen niet vergeten dat ze een cultuur geërfd hebben die eeuwenoud is.

Fred heeft het moeilijk met die gang van zaken. Hij zweert bij de oude waarden.
Hue: Ik ook. Er is altijd een tiendrecht te betalen. Niks is ooit gegeven. Zigeuner zijn, dat is niet gemakkelijk. Fred heeft veel respect voor de codes die 40.000 jaar oud zijn. Hij is een enorm primitief wezen, maar in de goede zin van het woord. Ik zie hem als een soort van totem. Een gast van 140 kilo die niet zal wijken. Voor niets of niemand. In het echte leven is hij net als in de cinema een John Wayne. Een man die nooit twijfelt. Fred kan erg hard met je zijn, mogelijk deelt hij je een paar klappen uit als hij te veel gedronken heeft, maar nooit zal hij je laten vallen of je een loer draaien. Als het moet, waagt hij zijn leven voor je. Zonder nadenken.
In de cinema ben ik dol op leidersfiguren als John Wayne. John Wayne is nooit zo John Wayne geweest als in The searchers. Hij heeft een republikeinse, bikkelharde, racistische kant, maar tegelijkertijd gaat hij jou met gevaar voor lijf en leden beschermen. Zulke mensen hebben we nodig. Sommigen denken dat het volstaat om geweld af te zweren. Ze denken dat de anderen hun voorbeeld wel zullen volgen. Ik denk zo niet. Dat is mijn rechtse, republikeinse kant. Si vis pacem, para bellum: als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog. Het Franse leger was niet klaar, Hitler liep ons omver.