Film: Le chant de la mer

Vergeet Asterix, vergeet Penguins of Madagascar, de beste (beste zoals in mooiste, rijkste, origineelste) animatiefilm in de zalen is Song of the Sea. Met de hand getekend, met het hart verteld. “Als je een onafhankelijke animatiefilm maakt, ben je niet verplicht om met iets soft voor de dag te komen dat toestaat om achteraf veel speelgoed te verkopen. Het zou jammer zijn om daar niet van te profiteren,” zegt de Ierse regisseur Tomm Moore.

Tomm Moore de Ierse Hayao Miyazaki noemen, is overdrijven en het risico lopen hem dood te knuffelen. Maar het moet. We moeten iets doen om duidelijk te maken dat Song of the Sea een kleinood is.

De vorige animatiefilm van Tomm Moore was dat ook en te weinig mensen zijn naar Brendan and the Secret of Kells gaan kijken. Bovendien slaat de vergelijking ergens op. Net als Miyazaki zweert de Ier bij tekenfilms en verrukkelijk artwork. Net als Miyazaki is hij niet bang om in een op en top kinderavontuur serieuze onderwerpen aan te snijden en zoekt hij de magie op die de eeuwenoude tradities en folklore aanreiken.

In Song of the Sea ontdekt de tienjarige Ben dat zijn stomme zus een Selkie is. Wie of wat is een Selkie?
Tomm Moore: Selkies zijn mythologische wezen: half vrouw, half zeehond. Als ze hun mantel aan hebben veranderen ze in de zee weer in een zeehond. Verliefde vissers verstoppen de mantel zodat de Selkie niet terug kan. Aan land verliest een Selkie haar stem.

Je begint met een vers van William Butler Yeats: "For the world’s more full of weeping than you can understand". Wat een droevig begin voor een kinderfilm.
Moore: Er zit veel melancholie in mijn komedie (lacht uitbundig). Zoals bijna alle verhalen over Selkies gaat het over liefde, verlies, rouw, dingen die je moet laten gaan.

Als je een onafhankelijke animatiefilm maakt, ben je niet verplicht om met iets soft voor de dag te komen dat toestaat om achteraf veel speelgoed te verkopen. Het zou jammer zijn om daar niet van te profiteren. We vragen de kijker om het risico te nemen om eens iets anders te bekijken dan dat hij gewoon is.

Dan moet je ook echt iets anders aanbieden. In de huidige kinderfilms draait alles om grappen en bekende acteurs die grappige geluidjes nabootsen. Vroeger was dat toch anders. Ik herinner me commerciële films die wel gevoelige thema’s durfden aanraken. E.T. bijvoorbeeld. De jaren tachtig traditie van coole, genietbare films die toch diepgang hebben, is helaas wat verloren gegaan.

De esthetiek van Brendan and the Secret of Kells was gebaseerd op het beroemde Book of Kells. Hoe heb je het dit keer aangepakt?
Moore: Instinctief wou ik eerst iets helemaal anders doen. Maar het was beter om de tekenstijl verder te zetten die we ondertussen in de vingers hadden. Het moest wel iets zachter zijn. Secret of Kells leek gebrandschilderd. Song of the Sea mocht meer de sfeer van waterverf uitstralen en vochtiger zijn. We hebben ons laten inspireren door Ierse landschapschilders en pre-Keltische kunst. We zijn aan de westkust gaan zoeken naar eeuwenoude steenmarkeringen. We hebben ook heel hard ons best gedaan om het Iers licht in de film te krijgen en dat licht constant te laten veranderen.

Waarom hou je vast aan handgetekende animatie?
Moore: Ik krijg vaak de vraag waarom ik geen commerciële 3D animatiefilm maak. Maar daar begin ik niet aan als ik geen 100 miljoen euro krijg en iets kan maken dat naast Pixar kan staan. Het zou er vreselijk slecht uitzien als we met onze kleine budgetten een computeranimatiefilm zouden proberen te maken. Maar een getalenteerd team kan met een bescheiden budget wel een handgetekende animatiefilm maken die er uniek uitziet en een eigen smoel heeft.

Een ander voordeel is dat handgetekende animatie minder last heeft van de tand des tijd. Je ziet amper dat er twintig jaar verschil is tussen My Neighbor Totoro en Ponyo (van Miayzaki, nr). Maar leg Toy Story 1 naast Toy Story 3 en het valt op hou verouderd de technologie van de eerste film is.

Heb je veel van jezelf gestopt in de jongen die een sprookjeswereld ontdekt?
Moore: Ben is gebaseerd op mijn zoon toen die tien was en op mij toen ik tien was. Ben is een beetje zoals Mowgli in het Jungleboek of de jongen uit het gedicht van Yeats: een avatar die in onze plaats een vreemde wereld verkent.

Is het nu niet heel anders om tien te zijn dan in de jaren tachtig?
Moore: Zeker. Toen ik tien was had ik geen toegang tot de multimediale wereld. Mijn zoon heeft dat wel. Mijn verbeelding werd ook wel al gevoed door strips en televisie maar ik had nog altijd een link met de oude gebruiken, verhalen en legendes van Ierland. Mijn zoon heeft dat veel minder. Hij gaat wel naar een school waar Iers gesproken wordt maar cultureel sluit hij veel meer bij Amerika aan. Vroeger was Ierland een geïsoleerde natie met een sterke identiteit. In de late jaren tachtig kwam de ommekeer en werden we meer een onderdeel van de Anglofone wereld. De Amerikaanse cultuur begon ons zeer sterk te beïnvloeden. Het wereldbeeld van de kinderen die opgroeiden toen Ierland de Keltische tijger genoemd werd is totaal anders dan degene die opgroeiden in de jaren zeventig.

Ik vond het zelf frustrerend dat Brendan and the secret of Kells in de bioscoop genegeerd werd hoewel het zo’n mooie film was. Hoe voelde jij je daarbij?
Moore: Dat was zeer teleurstellend. Ik was daar zwaar door gedeprimeerd. Na de Oscar-nominatie voelde ik me al iets beter. Toch enige erkenning. Ik weet nu dat ik aan de lange termijn moet denken. Tot op vandaag krijg ik enthousiaste reacties van mensen die plots Brendan and the Secret of Kells ontdekt hebben. Ik weet dat ik de cijfers van Shrek 5 niet evenaren ga. Ik probeer de beste film te maken die ik in me heb - en die mag idiosyncratisch zijn - en vervolgens hoop ik dat de mensen de film vroeg of laat ontdekken. Hoe meer prijzen we winnen en goede recensies we krijgen, hoe groter de kans dat het de mensen ter ore komt.

Ik heb nog één zo’n film in me. Tenzij we plots wel veel succes hebben, is het daarna tijd voor iets anders. De eerste film kostte me tien jaar tijd, deze zeven. Nog één en dan is het welletjes.

Song of the Sea is geworteld in de Ierse cultuur. Stoorde dat de coproducenten in België en Frankrijk niet?
Moore: Ik ben producer en regisseur: ik heb een grote zeg. Ik kon iedereen overtuigen van het belang van een sterke lokale identiteit. Ook al is het verhaal universeel in de animatiefilms van Miyazaki, je krijgt inzicht in de Japanse cultuur. Films als Spirited Away en My Neighbor Totoro laten je proeven van Japanse tradities zoals het animisme. Hetzelfde geldt voor mijn films en de Ierse cultuur. Je moet helemaal niet doen alsof je verhaal zich eender waar kan afspelen, je verrijkt je film door het specifiek te maken.

Zalen: Aventure, Galeries, Vendôme.