Expo: hoe fotografeer je een onderstroom?

“Hoe komt het dat de Zenne al meer dan honderd jaar uit het straatbeeld verdween, maar niet uit het geheugen?” Fotograferen is vragen stellen, weet het fotografencollectief de Stadsbiografie. Proeven van antwoorden vindt u in de Sint-Gorikshallen.

M eteen een symbolische plek, want het Sint-Goriksplein was vroeger het Groot Eiland omgeven door twee armen van de Zenne. Omdat alle geselecteerde foto’s van de vijftien fotografen evenveel doorwegen, worden ze gepresenteerd op een rij in eenzelfde formaat (40 x 60 cm). Elke foto vervolledigt het beeld van de loop van de stadsrivier, maar apart zijn ze ook een wereld op zich. En geven ze de ingesteldheid weer van de straat- of landschapsfotograaf of lyrisch - Zennezucht - fotograaf.

Fotografen die de menselijke bedrijvigheid verkennen, toch nog altijd een gevolg van de aanwezigheid van de rivier, of die de lijnen van de vallei gebruiken om het beeldvlak op te delen. We zien verpozende mensen op de trappen van de Beurs die zich misschien nog aan een oever van de Zenne wanen. En veel weerspiegelingen in ruiten, een beetje zoals een wateroppervlak dat doet, fotografen die het licht ontdekken.

Meer nog dan de Zenne, wordt de eigen fotografenziel blootgelegd. En dat is precies waar Kristof Vadino, de begeleider van het Zenneproject (Kurt Deruyter is de andere begeleider van de Stadsbiografie en Pol Vervaeke van De Markten hun grote steun), naartoe wilde: “Hoewel we de loop van zowel de oude als de rechtgetrokken Zenne volgden, van Drogenbos tot aan de grens met Vilvoorde, en ik de fotografen alle eindjes rivier in openlucht liet zien, moest het toch over fotografie gaan. En voor de toeschouwers wordt het een kijkervaring, geen geschiedenisles. Vandaar ook de keuze voor sobere bijschriften.”

Paradox
Misschien hebt u al een poster met een Zennebeeld in huis, want die deelden de stadsbiografen halfweg al eens uit aan de Beurs, de Oude Graanmarkt of in café Bonnefooi. Aan het opschrift ‘We are so Brussels’ herkent u hun signatuur. Behalve enthousiaste reacties bleek toen ook een ander geluid te horen: waarom werd er zo’n eenzijdig desolaat en industrieel beeld van Brussel naast de Zenne getoond? Er liepen toch ook mensen vlakbij dat rivierwater, weliswaar diep verscholen in aardlagen of in de geschiedenis? Een wake-up call voor de fotografen die dit dan graag aangrepen om ook mensen beter te leren fotograferen.

De werkwijze van de Stadsbiografie, twee jaar lang fotoverkenning in los-vast verband met kritische besprekingen achteraf, blijkt een goed leermeester, aldus een spreekbuis van het collectief: “Het parcours verplichtte ons bovendien om de comfortzone te verlaten. We kwamen op onvermoede plekken.
Fotografisch was het ook boeiend om de aanwezigheid van het afwezige te fotograferen. Hoe fotografeer je iets dat niet zichtbaar is? Is dat ook niet de eeuwige paradox van de fotografie? Foto’s geven ogenschijnlijk de werkelijkheid zeer nauwkeurig weer, maar tonen ons ook het niet-zichtbare en achterliggende aspect.” En hoe dat onzichtbare zich soms manifesteerde: “Zoals een roeibootje op het droge in een weide in de nabijheid van de Zenne. Het baadde soms in een surrealistische sfeer. Gewapend met onze camera voelden we ons bij momenten ontdekkingsreizigers. Omdat de Zenne slechts op enkele plaatsen bovengronds loopt, zagen we ze pas na enkele maanden voor het eerst, wat een kick gaf: ach zo, hier is het dus allemaal om te doen.”

Vernissage om 19 uur op donderdag 3 juli, livemuziek van Leán, tot 30 juli 2014, Kelders Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein 23, 1000 Brussel. www.stadsbiografie.be.