Dan Deacon, de lach boven de traan

Dan Deacon was lange tijd verslaafd aan stress. Op Gliss riffer countert de Amerikaanse elektronicatovenaar zijn verslaving niet met hits, maar wel met fun. "Ik was de mad chef die zijn gerechten te pittig maakte."

Whoa, this venue is so sick!": Dan Deacon was in zijn nopjes toen hij drie jaar geleden de Rotonde van de Botanique aanschouwde. U moet weten, Dan Deacon, een wat nerdy, chubby Amerikaan met halve baard en heel brilletje, houdt van een feestje. Een feestje aangevuurd door de zinderende elektronica die uit zijn met fluo tape bij elkaar gekleefde sound system-uit-den-Aldi stuitert. Waarbij de toehoorders apps kunnen downloaden zodat hun smartphone een lichtorgel wordt, dance contests worden gehouden en, als het goed zit, er ook ruimte is voor de 'tunnel' – een door armen gevormde tunnel waar je, liefst zoals in de Rotonde van de ene deur naar buiten tot aan de andere en zo weer naar binnen, als een op hol geslagen partyanimal doorheen moet hossen. Vlaamse trouwfeesten zijn er niets tegen.

"De ene zaal is nu eenmaal beter dan de andere," grinnikt de 33-jarige New Yorker wanneer we hem aan zijn gejubel herinneren. "Als er van die palen staan, is het naar de kloten. Dat is slecht voor de 'participatie'. Voor mij is het publiek een deel van de show. Of nee: het publiek ís de show. Zonder heb je niks. Als een performer op het podium staat, beschouwt hij zijn toehoorders doorgaans als één groep. Maar mensen die naar een concert komen kijken, zijn individuen. Ze denken niet in termen van 'wij', zoals bij een sportmanifestatie of een religieus evenement, waar je zegt 'wij hebben gewonnen' of 'wij geloven dat'. Niemand zal ooit zeggen: 'Wij zagen een concert van Tom Petty.' Het is een ander soort psychologie. Ik hou ervan om situaties te creëren waarin het publiek naar zichzelf begint te kijken en waarin de 'ik' in 'wij' verandert en 'zij' in 'ons'. Zo kan je de performance 'kneden' en wordt het publiek ook performer."

Allemaal goed en wel. Maar hoe ben je er in hemelsnaam toe gekomen?
Dan Deacon: Het gebeurde per toeval, tijdens een van mijn eerste shows in New York, meer dan tien jaar geleden. Een club in een kelder, het zat goed vol en het liep lekker. Maar toen viel de PA uit door een stroompanne. Ik was bang dat de mensen naar boven zouden gaan om iets in de bar te gaan drinken, waardoor ik het momentum zou verliezen. Ik begon te roepen dat ze een cirkel moesten maken met in het midden een open plek. Ik haalde er iemand op goed geluk uit om te dansen, en die moest dan weer de volgende aanduiden. Dat werkte. Nadat de PA weer aan de praat geraakt was, gingen we gewoon door. Mensen keken niet meer naar het podium, maar naar het midden van de zaal. Het publiek was nu onderdeel van de show en ik had de ruimte gebruikt als werkinstrument, zoals je dat ook met het podium doet of met de geluidsinstallatie. Dat vond ik bijzonder.

Hoe voelt dat, mensen zo dirigeren?
Deacon: Je bedoelt of ik me machtig voel? Bwa, neu. In zekere zin geef ik net het publiek veel macht. De mensen bepalen waar de show naartoe gaat. Ik verplicht niemand ergens toe, hè. Je hebt de vrijheid om te kiezen of je meegaat in de gekte of niet. Dat vind ik boeiend, dat je die keuze hebt. De meeste performers geven je die mogelijkheid niet, daar ben je een passief object dat naar het podium staat te staren. Ik vind het fascinerend om die rollen om te draaien. Zo is de hele dancecultuur ook begonnen. Mensen gingen naar een club en keken hoe de andere danste.

Frappant was ook dat je niet op het podium stond, maar ervoor.
Deacon: Hm, ja. De communicatie met het publiek is zo anders als je ertussenin staat. Maar ik perform ook graag op het podium, wat ik tijdens deze tournee trouwens doe. De show is nu veel visueler, met projecties en speciale lichteffecten. Ik hou van die afwisseling. Ik was lange tijd te koppig om op dat podium te gaan staan, maar nu vind ik het weer heerlijk. Van op dat platform kan je ook beter mensen achteraan bereiken. Dat scheelt.

Heeft het bewegen van de massa ook een grotere betekenis? Ten tijde van Occupy Wall Street organiseerde je een dance-off gemodelleerd naar Michael Jacksons 'Thriller'.
Deacon: Het is belangrijk om niet te vergeten dat we op elk moment in ons leven een individu zijn, maar tegelijk ook tot een collectief behoren. We zijn altijd onszelf én een deel van iets groters, zij het in verschillende gradaties. Het unieke van elk individu is mooi, maar het is ook ongelooflijk inspirerend om mensen te engageren om samen iets te doen. Ik zie mezelf graag als een katalysator, iemand die dingen in gang zet.

In die lijn: je hebt een tijd in de Copycat Building in Baltimore gewoond, een soort hub voor kunstenaars waar je het collectief Wham City hebt opgericht. Is dat nog actief?
Deacon: Zeker. Ik zat vorige week nog op de omgebouwde schoolbus die we gebruiken om te toeren. Eentje die rijdt op biobrandstof, nota bene. Daar is het ook het opzet: samen bereik je meer. (Verandert plots van onderwerp) Nu, ik denk dat het ook gewoon belangrijk is om plezier te hebben. Dat vergeten mensen soms, hoe therapeutisch fun kan zijn. Het is zo ontspannend. Op een strand zitten, even aan de realiteit ontsnappen door een moment weg te dromen, wat dan ook: je gaat anders in het leven staan als je je inschrijft in de therapy of fun.

Het moet gezegd: America, je vorige album, was een donker bespiegeling over je thuisland, terwijl het nieuwe Gliss riffer een stuk meer relaxed klinkt.
Deacon: In de aanloop naar Gliss riffer heb ik ingezien dat ik verslaafd was aan stress. Zoals zoveel mensen gebruikte ik deadlines als een motor om iets gedaan te krijgen. Ik mat het succes van iets af aan de hoeveelheid stress die ik had. Een kwalijke levenswijze die haar tol begon te eisen, zowel mentaal als fysiek. Weet je wie me de weg heeft gewezen? Bill Murray. Ik zag een interview met hem waarin hij het had over ontspannen, en hoe je op je best bent als je relaxed bent. That blew my mind! Ik stond al jaren onder hoogspanning, ik dacht dat het zo hoorde. Pas toen begreep ik dat de dingen die ik vroeger deed om te ontspannen, zoals muziek maken, in iets stresserends waren veranderd. Vooral sinds het album Bromst uit 2009 en sinds ik met een ensemble ben gaan spelen. Dat moest ik weer omdraaien, muziek maken moest weer prettig worden.

Wat doe je voorts nog om je te ontspannen?
Deacon: Ik ben weer beginnen te lezen, dat had ik lang niet meer gedaan. En ik ga ook zo vaak als ik kan naar de cinema. Ik bekijk films graag meer dan één keer. Inherent vice bijvoorbeeld, die is gemaakt om een dozijn keer te bekijken. Het is een leerproces. Vandaar ook die song op het album, 'Learning to relax'.

Gliss riffer is heel elektronisch, terwijl je op America stoeide met orkestrale elementen.
Deacon: Op America probeerde ik akoestische instrumenten te gebruiken als elektronica, nu heb ik het omgekeerde gedaan. Tot aan America was de studio mijn computer, nu ben ik met echte Moogs gaan opnemen. Zo kon ik de klanken meer smeden en een fragiliteit geven die akoestische instrumenten hebben.

De melodieën en de vocalen plaats je op de voorgrond, maar je hebt het nog steeds moeilijk om je sound uit te puren. 'Take it to the max', om een van je songs te citeren.
Deacon: (Lacht) Tja, je bent Dan Deacon of je bent het niet. Het klopt dat ik mijn supermaximalistische aanpak wat wilde afbouwen, en enkel de sounds wilde behouden die nodig waren. Maar ik vul nu eenmaal graag de ruimte met laagjes en laagjes en laagjes. Dat vind ik zo fijn aan elektronische muziek maken, die ongelimiteerde mogelijkheid om te spelen met texturen. Een orkest kan je niet de hele tijd op volle kracht laten spelen, maar met een computer kan je blijven stapelen, zolang je toestel maar krachtig genoeg is. Goed, hoeveel is te veel? Vergelijk het met een chef, die zoekt naar de juiste kruidenbalans om zijn spijs op smaak te brengen. Een tijdlang was ik de mad chef die zijn gerechten te pittig kruidde. Ik vond dat toen lekker, en vele fans gelukkig ook, maar nu wil ik beter doseren. Het is geen 'aanslag' meer. Ik ben space belangrijker gaan vinden. Als ik die kan boetseren net zoals ik dat met klank doe, zit ik goed.

Wie space zegt, zegt John Cage.
Deacon: Natuurlijk! Iedereen die vandaag iets maakt, of je dat nu wilt of niet, is beïnvloed door John Cage. Zoveel van wat ik doe, ben ik aan hem verschuldigd. Hij is degene die mensen begon te zeggen dat muziek, en bij uitbreiding elke performance, theater is. Net die denkwijze heeft me veel gestuurd bij mijn shows. Ik ben muziek beginnen te maken begin jaren 2000, toen elektronische muzikanten gewoon achter hun laptop stonden. Dat was geen theater, dat was saai. In die periode zag ik videomateriaal van John Cage die radio's van tafels knikkert en onwezenlijke dingen doet met een badkuip... Dat was mooi én absurd. Ken je die quote van hem? "I consider laughter preferable to tears": I couldn't agree more.

Dan Deacon

data: 14/6, 19.30

waar: Vk*, Molenbeek