Camille Lemonnier uit de Bretoense kast

Van iemand die van de geuzennaam ‘Belg’ een eretitel maakte en die vervolgd werd omdat hij te sensueel schreef, wil je wel eens de werkkamer zien. Vanaf 5 november kan dat weer elke donderdagnamiddag in het Camille Lemonnier Museum.

Als je eerst de werkkamer van Camille Lemonnier (1844-1913) op het doek van Nestor Cambier hebt bekeken, lijkt het wel of je bij het betreden ervan het schilderij zelf binnenstapt. Met extra sensaties als de zurige geur van oud papier en wat gedimder licht dan het vibrerende groen op het schilderij. De muren zijn aangekleed met werk van zijn dochter Louise, zijn eigen herfstimpressies en veel Lemonnier-portretten van grote namen als Théo Van Rysselberghe, Constantin Meunier, Eugène Verdyen en – boven de Godinkachel – Isidore Verheyden. Een werkje van de Leieschilder Emile Claus roept het monumentale schilderij van de overstekende koeien in de KMSKB op, een beeld van Rodin is een gipsen L’éternel printemps, en Nele en Tijl Uilenspiegel van Charles Samuel is een miniatuur van het monument ter ere van Charles De Coster aan de vijvers van Elsene. Bijzonder is dat ook zijn romanpersonages op schilderijen figureren, zoals Cachaprès uit Un Mâle (1881), de roman waarmee Lemonnier bekend werd, over de archetypische wilde (stroper) die Germaine uit een voorname familie weet te veroveren.

Achter zijn bureau bevindt zich de bibliotheek met zijn lievelingsboeken waaronder de verhalenbundel Tusschen Leie en Schelde van Cyriel Buysse. Naast de lezenaar waaraan hij rechtopstaand schreef, staat er ook nog een Bretoense kast met de kostbare uitgaven, zoals La Belgique (1888), geïllustreerd met gravures van Meunier, waarin Lemonnier hulde brengt aan het dagelijks leven en de cultuur van België.

Woordenvloed
“Eind negentiende eeuw was een woelige periode, we moesten onze positie bepalen tegenover Frankrijk. Lemonnier toonde met zijn bijdragen, ook in Parijse bladen, dat er zoiets bestond als Belgische kunstenaars. Hij durfde de grote Franse auteur Victor Hugo aanschrijven, die hem terugschreef!” zegt conservator Jean Lacroix, ook voorzitter van de Association des Ecrivains Belges de langue française, die al sinds 1902 bestaat: “Hoewel Lemonnier in Elsene geboren werd en er ook stierf, heeft hij nooit op dit adres aan de Waversesteenweg 150 gewoond. Wel in de Meerstraat en het is de (laatste) schrijverskamer daar die hier getrouw werd gereconstrueerd. Dochter Marie schonk de uitgaven, manuscripten, briefwisseling en kunstcollectie van haar vader aan de gemeente. Die droeg de Schrijversvereniging op de collectie te beheren. In ruil mochten wij dus vanaf 1946 zetel houden in dit prachtige twintigste-eeuwse herenhuis. Sinds 1988 is het gebouw van de Federatie Wallonië-Brussel, de collectie behoort nog toe aan de gemeente. Tijdens de drie jaar dat het museum gesloten was, wisselde de ploeg medewerkers, allemaal schrijvers en vrijwilligers.” Het Schrijvershuis houdt literaire avonden en boekvoorstellingen op het gelijkvloers, op de verdieping bevindt zich het eigenlijke museum.

Lemonnier schreef een zeventigtal romans, novellen (waarvan enkele speciaal voor zijn dochtertjes) en monografieën over Henri de Braekeleer, Alfred Stevens, Félicien Rops, Constantin Meunier en Emile Claus. Het portret dat Claus van Lemonnier maakte is door zijn oranjegele gloed en vooral door de ontroering die uit de ogen spreekt ook een portret van hun vriendschap.

Op een banket dat voor hem in 1883 door de jonge schrijvers van Le Jeune Belgique werd georganiseerd, riep Rodenbach Lemonnier uit tot maarschalk van de Belgische letteren. Na de roman Happe-Chair (1886), die in het mijnwerkersmilieu speelt, werd hij wel eens de Belgische Zola genoemd, maar Lacroix nuanceert: “Naar inhoud schreef Lemonnier inderdaad ook naturalistisch. Zola schreef echter soberder, Lemonnier met een stortvloed aan woorden, ik moet er het woordenboek naast leggen. Hij schreef onverschrokken. Alsof hij werkelijk de aarde vastnam en toonde wat dat was, het leven.”