1452 augustus op de vlakte
© Kurt Van der Elst

Augustus ergens op de vlakte: het zit in de familie

Michaël Bellon
© Agenda Magazine
25/11/2014

August: Osage County is een theaterstuk van de Amerikaanse toneelauteur Tracy Letts uit 2007, bekroond met de Pulitzer-prijs, en verfilmd met Meryl Streep, Julia Roberts en Ewan McGregor in de hoofdrollen. Maar nu is het ook een unieke coproductie van de KVS, NTGent en de Toneelhuis-residenten van Olympique Dramatique. We hoeven u niet te vertellen dat Augustus ergens op de vlakte een fantastische cast heeft.

Augustus ergens op de vlakte zouden we een vrouwenstuk kunnen noemen: Els Dottermans, Mieke De Groote, Sofie Decleir, Gilda De Bal, Mieke Verdin, Nona Buhrs en Sanne-Samina Hanssen kunnen allemaal op heel veel speelminuten rekenen. Al is in het ensemblestuk ook nog plaats voor Frank Focketyn, Willy Thomas, Johan Van Assche, Geert Van Rampelberg en Ben Segers. Zij spelen allemaal samen de familie Weston en aanverwanten, ergens op de vlakte van het uitgestrekte Oklahoma, waar aanhoudende droogte de oudere generaties op de proef heeft gesteld en de jongere generaties heeft weggejaagd. Maar na het heengaan van de pater familias treffen alle personages elkaar nog eens in het ouderlijke huis. En 'treffen' betekent in dit geval ook 'raken', want Tracy Letts zorgde voor dialogen die even geestig als meedogenloos zijn, en die van het toch al zo bouwvallige huisje weltevree geen spaander meer heel laten. Deze moderne klassieker verkent geen ongekende paden in de toneelliteratuur, maar oogst als scherp, dynamisch en grappig ensemblestuk over de onbeholpenheid van menselijke relaties staande ovaties. Zeker ook met dank aan Stijn Van Opstal en Tom Dewispelaere, de Olympique Dramatiquers die voor de gelegenheid de regie in handen namen.

"Toen Geert (Van Rampelberg) Killer Joe had gezien (nog een verfilmd toneelstuk van Tracy Letts uit 2011, bt), had hij in een boekwinkel in Amsterdam alle stukken van Letts gekocht," vertelt Tom Dewispelaere. "Hij was vooral heel enthousiast over dit stuk, en wij ook. Het was lang geleden dat ik nog zoiets goeds had gelezen. Ik ben direct verliefd geworden op de dialogen en de manier waarop de karakters getekend zijn. Alle rollen zijn fijn om te spelen. Zelfs de kleinere rollen zijn heel spaarzaam maar heel kwetsbaar opgetekend. En voor de rest zit alles erin: lekkere taal, spitse dialogen, nagels met koppen, toestanden die in het extreme worden getrokken, maar die je ook al wel bent tegengekomen in je eigen leven."

"De analyses worden met humor gemaakt," vindt Stijn Van Opstal. "En het is ook intrigerend dat er vijf vrouwen in het centrum van dat verhaal staan. Dat is iets wat je in de toneelliteratuur weinig tegenkomt. Maar daarom heeft het stuk ook lang aan de kant gelegen, omdat Olympique Dramatique niet de juiste combinatie vormde om het te spelen. Tot we op den duur een oplossing zijn gaan zoeken." "Er waren met Els Dottermans al een tijdje gesprekken aan de gang om samen iets te doen," zegt Dewispelaere. "Dit was het perfecte cadeau om aan haar en deze hele bende te geven."

Was het voor een jongensbende als Olympique Dramatique geen aanpassing om met zoveel vrouwen te werken?
Stijn Van Opstal: Als er een vrouw met ons meespeelt, gaat het er toch altijd iets beschaafder toe. Wat in ons geval geen kwaad kan.
Tom Dewispelaere: Maar zij zijn uiteindelijk even grote speelvogels als wij. Het zijn natuurlijk wel verschillende generaties die samenkomen en soms anders denken en werken om tot iets te komen. Maar als ik het nu bekijk, is het al een kleine familie geworden. We hadden ons goed voorbereid op onze regie, maar het beeld waarbij we wilden uitkomen, lag niet op voorhand vast. We hebben de acteurs ook gevolgd in wat zij ons elke dag gaven.

Verraden de staande ovaties ook een hang van het publiek naar ensemble- en repertoirestukken?
Van Opstal: Er zijn veel legitieme redenen om op een podium te gaan staan, een stuk als dit is er zeker één van. Dit soort goede toneelliteratuur bestaat ook alleen als wij het levend maken. Het zijn teksten die anders op het schap blijven liggen en alleen gelezen worden door fanatici als wij. Wat niet wil zeggen dat we nu alleen nog well-made plays met een volledig bezette cast gaan maken. Maar de toeschouwers zijn niet alleen enthousiast omdat dit nu nog eens eindelijk zo'n goedgeschreven stuk is waar iedereen vroeger voor naar het theater kwam. Ik vermoed toch ook dat de mensen werkelijk aangedaan zijn door de inhoud. Het familiedrama wordt uitvergroot, maar veel mensen kunnen er hun eigen levens naast leggen om de raakvlakken te zien. Het gaat over het idee dat je langs de ene kant uniek bent en langs de andere kant toch gevormd bent door je familie van de vorige generatie. Dat hoe je je ook draait of keert, je gat altijd achter jou ligt, zoals Ludo Abicht het ooit eens zei. Dat je moet omgaan met een verleden dat je niet in de hand hebt, en een kind bent van je ouders die je ook kunnen versmachten, zelfs als ze jou graag zien.

Tussen het gevloek, de genadeloze steken en de farce zitten momenten van liefde.
Dewispelaere: Die noodkreten van liefde lees ik constant in alle dialogen. Ondanks het feit dat ze elkaar met de grond gelijkmaken, voel je constant hoe hard ze elkaar missen en hoe moeilijk ze het hebben om dat uit te spreken.
Van Opstal: Het voortdurende inhakken op elkaar is ook een onhandige manier om aandacht te vragen. Je ziet alle personages eigenlijk de hele tijd foute keuzes maken.

Het enige personage dat overal onbewogen bij blijft, is de indiaanse huishoudhulp. Welke betekenis heeft haar aanwezigheid?
Van Opstal: Oklahoma is een regio waar veel indianen uitgemoord zijn, en zij die overbleven, moesten zich zo goed en zo kwaad mogelijk assimileren en integreren. Het is natuurlijk frappant dat naast die ruziënde familie die maar zit te roepen "dit is mijn huis" en "dit is mijn plek" een oorspronkelijke bewoner van Amerika zit die zich aan de discussie onttrekt, terwijl haar volk eigenlijk al veel langer op die plek aanwezig is. Daarnaast wordt het ook een wezenlijk ander stuk door die zwijgende toeschouwer.
Dewispelaere: Dat zij moet bedelen om bij die mensen te mogen werken, vind ik zo erg en ontroerend. En als ze dan één keer ingrijpt omdat ze vindt dat de ruzies en intriges te ver gaan, dan moet ze zich nog verantwoorden. Terwijl je je ook afvraagt waarom zij juist op dat moment ingrijpt. Wie weet wat zij op dat vlak misschien zelf ooit heeft meegemaakt?

Wat vonden jullie trouwens van de film?
Van Opstal: Er was kritiek op, maar ik vond hem mooi en boeiend. Hij is alleen al de moeite omdat er geen humor in zit. Wij hebben de humor in het stuk omarmd in de overtuiging dat de vertelling zo anders binnenkomt. De film is echt alleen een spiraal naar beneden, naar het zwarte gat. Zo zie je de kracht van dat stuk ook van een andere kant.

Augustus ergens op de vlakte

wanneer: 3 > 6 & 10 > 13/12 (nagesprek 5/12, inleiding 10/12), 20.00

tickets: €9>17

waar: KVS_BOL, Brussel-Stad

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Podium

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni