Artists in residence: The Beatles in Hamburg

Hoe Liverpool? Wat Liverpool? Waar Liverpool? “I might have been born in Liverpool - but I grew up in Hamburg.” Dat zei John Lennon - die in zijn thuisstad toch ook al wat had meegemaakt - over zijn Duitse periode, waarin The Beatles echt The Beatles werden.

Hamburg is een havenstad – de tweede grootste van Duitsland en de tweede grootste haven van Europa – en bij havensteden horen uit de kluiten gewassen rosse buurten. In Hamburg ligt die in de wijk Sankt Pauli, en de beroemde Reeperbahn vormt er de levensader van. De Reeperbahn, inmiddels ook bezongen door The Police, Elvis Costello en Tom Waits, is goed voor een kilometer aan seksclubs, goktenten, discotheken en muziekclubs, al werd hij ondertussen wel al aardig opgeschoond en gegentrificeerd. Tussen 1960 en 1962 werden vier musicerende jongetjes - die spoedig de wereld zouden veroveren als The Beatles - mannen en muzikanten. In Hamburg hebben de Fab Four letterlijk en figuurlijk hun naam gevestigd. Al waren ze aanvankelijk nog met vijf en nog niet helemaal compleet toen hun manager Allan Williams hen erheen stuurde. In Hamburg kon je als beginnend bandje een iets grotere habbekrats verdienen dan in Liverpool, dus gingen John Lennon, Paul McCartney, de nog minderjarige George Harrison, drummer Pete Best en bassist Stuart Sutcliffe er op 17 augustus 1960 voor een lang verblijf naartoe dat met enkele onderbrekingen meer dan twee jaar en 281 soms erg lange concerten zou duren.

Op die zeventiende augustus 1960 gaven ze ook al meteen hun eerste optreden als The Beatles, een naam die de groep pas in Hamburg aannam, in de nog steeds bestaande ‘Indra Club’ aan Grosse Freiheit. Die dwarsstraat van de Reeperbahn, werd in de zeventiende eeuw zo genoemd omdat niet-protestanten er hun godsdienst mochten belijden, maar was op dat moment al lang een compleet goddeloze aangelegenheid geworden. The Beatles traden er nadien verschillende keren per avond en nacht op tegen een karig loon en een luizige slaapplaats achter het scherm van het leegstaande cinemazaaltje Bambi Kino. Van daaruit maakten The Beatles op een uitvoerige manier kennis met seks, drugs en hun eigen rock-‘n-roll. Hun veelvuldige optredens voor een soms rumoerige publiek leidden er immers toe dat ze er als muzikanten snel op vooruitgingen, dat ze aan podiumprésence wonnen, en dat ze enkele interessante vrienden tegen het lijf liepen.

Een daarvan was vormgever Klaus Voormann die later de hoes van het Revolver album zou maken en in Hamburg ook de foto nam die Lennon voor de hoes van zijn solo-album Rock-‘n-Roll zou gebruiken. Voormann diende ook als model voor het later wereldberoemde Beatleskapsel, want het is naar zijn coupe dat zijn vriendin Astrid Kirchnerr in Hamburg ook de kapsels knipte van Lennon en McCartney, die daarmee afscheid namen van de brylcreem.

Silhouetten
De vijf Beatles doken in Hamburg ook voor het eerst de studio in met Ringo Starr, die op dat moment nog de drummer was van Rory Storm and the Hurricanes, die eveneens in Hamburg rondhingen. Nog in de Hamburgse periode zou Sutcliffe overlijden aan een aneurysma en werd Best tijdens een tussenstop in Liverpool ontslagen, waarna Ringo in november drummer van the Beatles werd. Inmiddels speelde de groep al in de grotere Star Club. Die brandde later af, maar leeft verder door de geluidsopnames die daar van de laatste Beatles-optredens gemaakt zijn.

Hamburg heeft lang niets gedaan met dat Beatlesverleden omdat het van de stad niet prioritair werd geacht bij het vermarkten ervan. Maar vandaag kan je in Sankt Pauli rondleidingen volgen die je langs de plekken voeren waar de Beatles allemaal speelden en ondertussen is op Beatles-Platz, het kruispunt van Reeperbahn en Grosse Freiheit, ook het museum Beatlemania te vinden. Op het kitscherige plein in vorm van een vinylplaat laten toeristen zich nu ook fotograferen in de stalen silhouetten van The Beatles die er staan.