Architecturale pareltjes op Biënnale Art Nouveau Art Deco

Al voor de achtste keer kan het grote publiek tijdens de vier weekends van oktober kennismaken met de grote rijkdom aan art-nouveau- en art-decopanden die Brussel rijk is. “Afhankelijk van hoe strikt je bent in je definiëring, gaat het om honderden of zelfs duizenden panden.”

N iet alleen dankzij de drie grote protagonisten – Victor Horta, Paul Hankar en Henry van de Velde, maar ook dankzij de navolging die hun vernieuwende architectuur kreeg, behoort Brussel tot het Europese Art Nouveau Netwerk. “Dit netwerk verenigt de vernieuwende architectuur van eind negentiende eeuw, waarbij interieur en exterieur één totaalkunstwerk gingen vormen, in steden als Barcelona, Riga, Wenen en Helsinki. Hoewel in elke stad lokale kenmerken in voege waren, ging het wel om een internationale tendens. Enkel in Brussel bestaat er een evenement als de Biënnale, waardoor het grote publiek ook privégebouwen kan bezoeken,” legt gids van dienst Tom Verhofstadt uit.

Kunstenaarswoningen
Hoewel de Biënnale bij de start in 2001 uitsluitend om art nouveau draaide, werd het spectrum op vraag van het publiek verbreed. Zo selecteert Voir et Dire Bruxelles nu voor elke editie een tachtigtal panden uit de periode tussen 1893 en het einde van het interbellum. Daar zijn klassiekers bij, zoals het Tassel-huis van Victor Horta of het huis Grégoire-Lagasse, het kleinste huisje dat Van de Velde ooit bouwde. Maar elke keer probeert de organisatie ook nieuwe panden te vinden, en de eigenaars ervan te overtuigen de deuren open te stellen. “Zo kunnen mensen dit jaar voor het eerst kennismaken met het huis Riez, dat zijn naam dankt aan de opdrachtgever. Momenteel huist er een verzekeringskantoor in, maar het pand straalt dankzij de glasramen en het knappe interieur nog steeds een bijzonder huiselijke sfeer uit.

Dat is te danken aan de samenwerking die architect Jean-Baptiste Dewin, ook bekend van het stadhuis van Vorst, voor het interieur aanging met het in die tijd bijzonder glorieuze bedrijf van de Gebroeders De Coene uit Kortrijk. Bovendien maakt dit pand deel uit van het minder bekende erfgoed van Molenbeek. Want weinig mensen weten dat de wijk rond de Leopold II-laan en de Jubileumlaan een rijk potentieel aan erfgoed, en dan vooral architectuur uit het Interbellum, herbergt,” stelt Verhofstadt.

“Daarnaast ben ik zelf ook erg nieuwsgierig naar de kunstenaarswoningen die dit jaar op het programma staan. Zoals de huizen annex ateliers van Emile Fabry en Oscar Jespers. Als kunsthistoricus hou ik persoonlijk erg van de sfeer die je in zo’n huizen aantreft, je voelt dat er iets meer gebeurd is.”

Niet enkel voor burgerij
Daarnaast staat tijdens elke biënnale een speciaal thema centraal, en dit keer is dat feest en ontmoeting. “Zo kan het publiek onder meer de Grand Eldorado-cinemazaal aan De Brouckère ontdekken, die zo’n 3.000 mensen kon ontvangen. Beeldhouwers Wolf en Van Neste voorzagen de zaal van een reeks gouden reliëfs met koloniale invloeden die het dagelijkse leven in het Congo van de jaren 1930 illustreren. In diezelfde buurt bouwde architect Michel Polak het bijzonder luxueuze Plaza-hotel met bijbehorende bioscoop. Het art-decodecor van de zaal met haar Spaans-Arabisch-Moorse invloeden maakt deze zaal uniek in haar genre, en doet wat denken aan het Alhambra in Spanje,” vertelt Verhofstadt.

Na reservatie kan iedereen die dat wil deze panden stuk voor stuk ontdekken onder begeleiding van een gids. Daarnaast zijn er ook geleide thematische wandelingen en bus- en fietstochten. Want elk weekend strijkt de biënnale neer in een andere wijk van Brussel. “Als je het over art nouveau of art deco hebt, denkt iedereen meteen aan de wijken rond de Vijvers van Elsene en de Louizalaan. Maar ook in minder voor de hand liggende gemeentes zoals Koekelberg, Jette of Molenbeek zijn er heel wat mooie voorbeelden te vinden. Art nouveau was dus geen microgegeven, en niet louter bestemd voor de rijke burgerij.”

Totaalkunstwerk
Ten slotte staat er op zondag 4 oktober een beurs rond objecten uit de art nouveau en art deco op het programma in de gemeenteschool van Schaarbeek, een ontwerp van Henri Jacobs. “De overdekte speelplaats met haar mooie staalconstructie vormt de ideale locatie voor deze beurs. Mensen kunnen er stukken kopen, maar ook hun eigen objecten meebrengen om ze te laten schatten of om restauratieadvies in te winnen. Want in deze stijlperiodes draaide het niet alleen om de architectuur, maar er ging - in het streven naar een totaalkunstwerk - ook heel wat aandacht naar de toegepaste kunsten.”

Biënnale Art Nouveau Art Deco

data: elk weekend van oktober

waar: diverse locaties

reserveren: verplicht via de website