Projectoproep: Cultuur in oorlogstijd

Dankzij de herdenking van Wereldoorlog I wordt België in 2014 een toeristische topbestemming. Dat zegt reisspecialist Lonely Planet. De focus ligt uiteraard op de Westhoek, maar ook Brussel neemt deel. De Brusselse regering lanceert een projectoproep.

“Brussel was de enige bezette hoofdstad,” zegt herdenkingscoördinator en voorzitter van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie Jean-Luc Vanraes (Open VLD).

“Er was aanvankelijk weinig animo in de Brusselse regering om de Eerste Wereldoorlog in Brussel te herdenken,” zegt Vanraes, destijds minister van Financiën en Begroting voor de terugkeer van Guy Vanhengel. Maar de geboren Ieperling, heeft hard aan de kar getrokken. Toenmalig minister-president Charles Picqué was het er uiteindelijk mee eens dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zou deelnemen aan de plechtigheden op voorwaarde dat Vanraes er zich mee bezighield. Na de terugkeer van Vanhengel is er afgesproken dat Vanraes de herdenking verder zou opvolgen. Brussel trekt alvast 4,44 miljoen uit gespreid over vier jaar.

Dat de Brusselse regering nu pas een projectoproep lanceert voor gemeenten en verenigingen lijkt redelijk laat, maar dat ontkent Vanraes: “De herdenking duurt vier jaar en er is al heel wat werk verzet. Het repertorium van alle straten, plaatsen, gebouwen en personen die aan de Eerste Wereldoorlog herinneren is klaar. Typisch voor Brussel is dat het niet gaat over materieel oorlog voeren, maar over een hoofdstad die vier jaar lang bezet werd. De Brusselaars moesten hun plan trekken, kijk maar naar de tuintjes die in het Jubelpark werden aangelegd. Minder geweten is dat Brussel op dat ogenblik culturele hoofdstad van de wereld was. Cultuur was een uitlaatklep voor Brusselaars en bezetter.”

Multimediale tentoonstelling
De projecten mogen evengoed handelen over de sociale ontwikkeling en de overdracht van waarden. Na 1914 - 1918 kwamen de emancipatiewegingen op gang. De Volkenbond is er een uitloper van. En het algemeen stemrecht voor mannen aangekondigd door Koning Albert I. Vanraes: “Het was de eerste multiculturele oorlog, naast de Menenpoort in Ieper - met de namen van 54.896 vermiste soldaten - is er ook een Brits-Indiaas monument. De Wereldgeest kwam eraan – er vochten soldaten mee uit heel de Commonwealth en de koloniën. Vandaag hebben we in Brussel jeugd van over heel de wereld, de herdenking is een aanleiding om onze jeugd bij onze geschiedenis te betrekken. Mijn grootmoeder heeft in de garnizoenstad die Poperinge was voor het eerst Chinezen en Afrikanen gezien. En in 1916 heeft ze voor het eerst bananen gegeten,” zegt Vanraes. De Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie gaat financieel tussenkomen voor Brusselse scholen die naar Ieper willen gaan.

De herdenking is ook een gelegenheid om de jeugd te laten zien hoe broos democratie is: dankzij de Europese Unie leven we al 40 jaar in vrede. Vanraes: “We willen er in Brussel alle landen, alle gemeenschappen en instellingen – ook de Europese – bij betrekken. Dat moet in 1918 uitmonden in een landmark – ik zeg uitdrukkelijk niet: monument – voor de vrede.”

In iedere gemeente zijn er volgens Vanraes materiële herinneringen aan de oorlog. De gemeentelijke historische kringen werden aangeschreven. Alle cultuuruitingen komen in aanmerking. Er is al sprake van stadswandelingen met kleine theatervoorstellingen door een paar acteurs onderweg, maar ook van een grote multimediale tentoonstelling.

Een dossier indienen kan tot 27 januari 2014. De projectoproep kan geraadpleegd worden op http://2014-18brussels.be