Praat achteraf: Artistiek verantwoord naakt in het museum

De inmiddels gepensioneerde arts verzamelt al veertig jaar erotische kunst. Omdat zijn appartement te klein werd, heeft hij nu eigenhandig een Museum van de Erotiek en de Mythologie ingericht. Een stichting moet ervoor zorgen dat zijn verzameling na zijn dood samen blijft, want die verzameling valt nauwelijks te onderschatten. Alleen al de ongeveer driehonderd erotische kunstwerken die hij tentoonstelt, vormen een voor Europa unieke collectie. Het museum, over drie verdiepingen in een huisje vlak bij de Grote Zavel, gaat pas op 1 maart voor het publiek open. De vooropening had plaats op Valentijnsdag, hoewel er voor het overige geen plaats is voor kitsch op deze plek waar antieke stukken samenkomen van over de hele wereld, en van alle tijden.

Dokter Martens beschouwt een beeld van de Frygische god Attis als zijn belangrijkste stuk. Je kunt hier niet van een buste spreken, want wat onder de gordel zichtbaar is, is cruciaal: afbeeldingen van deze hermafrodiete god(in) zijn uiterst schaars. Het oudste stuk uit de collectie is een Sumerische kleitablet van 4000 voor Christus, waarop een dame de hasjpijp rookt terwijl ze achterwaarts in de poes genaaid wordt. Ook fallussen uit Timor, India of Mexico houden het al honderden, soms al duizend jaar vol.

Bezienswaardig is ook het Italiaanse beeldje uit de vijftiende eeuw waarin de erfzonde nu eens niet eufemistisch wordt afgebeeld. Verrassend routineus zijn Adam en Eva bezig aan de eerste geslachtsdaad aller tijden. Even historisch: een Frans condoom uit 1830 met een elegante erotische tekening erop. Ook daarvan zijn er wereldwijd maar een paar bewaard gebleven. En nog indrukwekkender, het moet gezegd, is de replica van de penis van de Russische monnik en hofintrigant Grigori Raspoetin. Het Erotisch Museum van Sint-Petersburg beweert 's mans legendarische lid op sterk water tentoon te stellen. Dokter Martens zet daar een afgietsel van het lid tegenover dat werd vervaardigd in 1903. Raspoetin klokte af op 28 centimeter, en zonder die merkwaardige knobbel ergens halverwege had hij ongetwijfeld ook de derde decimeter volgemaakt.

De kunstvoorwerpen zijn geschikt volgens het materiaal waarin ze gemaakt zijn. De dokter houdt vooral van ivoor. Nijlpaard, zeerob, mammoet - allemaal stonden ze materiaal af voor het goede doel. En hoe langer de slagtand, hoe massaler de vrijpartij. Puik ambachtswerk is ook het negentiende-eeuwse Japanse setje peniskokers en penisringen, vervaardigd uit het bewerkte schild van de schildpad.

Het verschil tussen antieke Japanse en antieke Chinese erotische kunst valt makkelijk te determineren, zo blijkt. Die gekke Japanners hielden gewoon hun kleren aan. Dat is te zien op de talrijke prenten van de achttiende-eeuwse meester Kitagawa Utamaro, maar ook aan een porseleinen beeldje dat je echt aan de onderkant moet bekijken om iets aanstootgevends te zien.

Het zet allemaal de toon in een collectie die op geen enkel moment vulgair of gemeen is. De werkjes ademen de sfeer van de openlucht, de nonnetjes, de aapjes, de hondjes... Het Weense erotisch brons maakt gebruik van speelse mechaniekjes om de mantel van de afgebeelde open te slaan of een rok omhoog te heffen. De deurklink van een Frans bordeel is natuurlijk een fallus, al viel er in dat opzicht dan weer meer te doen met het sleutelgat vlak eronder.

Naast de fallussen zijn de heteroseksuele taferelen overigens veruit in de meerderheid. Homo-erotische kunst is zeldzaam, de ietwat necrofiele copulerende skeletten uit Chinees ivoor nog zeldzamer. En dan is er natuurlijk ook nog de mythologische kant. Jupiter en Io, Leda en de zwaan, Neptunus en een of andere meermin: zij waren maar zelden braaf aan het kleurenwiezen. In de vitrine van het museum staat de naakte Hebe (foto), die de goden op de Olympus voortdurend van haar nectar bijschonk. Het is een vrij recent beeld van de hand van de Duitser Victor Seifert. Ook van Paul Wunderlich en Matteo Pugliese is er hedendaags werk te zien. Prenten zijn er minder, al hangen er mooie tekeningen en litho's van Félicien Rops, Leonor Fini, Hans Bellmer en André Masson.

Minpunten van het MEM zijn de ietwat droge presentatie in glazen kasten en het gebrek aan een leidraad of een korte geschiedenis. Toch is dit een collectie die gekoesterd mag worden en hopelijk nog lang in Brussel blijft.

Museum of Erotics and Mythology
wanneer: open vanaf 1 maart (van donderdag tot en met maandag van 14 tot 20 uur of op afspraak)
waar: Sint-Annastraat 32, 1000 Brussel, 02-514.03.53, info@m-e-m.be, www.m-e-m.be.
tickets: Kaartjes kosten 8 euro, geen toegang voor -16-jarigen.