Offscreen-festival bestaat vijf jaar

Offscreen, Belgiës avontuurlijkste filmfestival, bestaat vijf jaar en laat u de komende weken naar adem happen met een arsenaal aan grensverleggende haunted house- en home invasion-films. Agenda verzamelde al zijn moed, overliep samen met programmator Dirk Van Extergem de affiche en geeft u vijf redenen waarom u deze lustrumeditie niet mag missen.

ZO IS ER MAAR EEN

Offscreen neemt een unieke plaats in binnen het landschap van de Belgische filmfestivals. De voorbije vier jaar heeft het evenement zich stevig geprofileerd als de hoogmis van al wat independent, offbeat of cult is in de wereld van de film. Offscreen is een festival dat de toeschouwer wil uitdagen, verrassen en verontrusten met films die afwijkend en vernieuwend zijn. Je vindt er nieuwe, onafhankelijke producties, maar de nadruk ligt op retrospectieven verpakt in goed doortimmerde thematische modules zoals de spaghettiwestern of de Oost-Europese sciencefiction van de laatste edities.

Een groot deel van de aantrekkingskracht van dit festival ligt in de trip die het de cinefiel biedt naar de jaren 1960 en 1970, toen de genrecinema nog subversief was en het bioscooppubliek ongegeneerd liet proeven van de verboden vrucht: "Wij gaan vooral op zoek naar films die buiten de officiële canon vallen," zegt Dirk Van Extergem. "We hebben geen boodschap aan dat strikte onderscheid tussen hoge en lage filmcultuur. Heel wat van die zogenaamd foute horror- en exploitation-films vinden wij net fascinerend omdat ze ons meer vertellen over de tijd waarin ze gemaakt werden dan de op veilig spelende mainstreamproducties. Je moet ze alleen door de juiste bril bekijken. Je zou kunnen zeggen dat wij met Offscreen aan alternatieve filmgeschiedschrijving doen."

Behalve met die eigenzinnige programmatie, onderscheidt Offscreen zich volgens Van Extergem "door meer dan andere festivals de filmbeleving centraal te plaatsen en zorgvuldig te omkaderen. Niet alleen wordt elke vertoning tweetalig ingeleid, er zijn ook ontmoetingen met de gasten, lezingen, workshops en dit jaar is er zelfs een conferentie over cultfilm."

Die gedrevenheid van Van Extergem en zijn onbezoldigde team wordt duidelijk gewaardeerd door het publiek dat sinds de eerste editie opklom van 4.500 tot 8.000 toeschouwers. Ook in de media geniet het festival een groeiende weerklank met passages in De Laatste Show en uitgebreide berichtgeving in Focus Knack en onze eigenste Agenda. Erkenning in het buitenland volgde met royale exposure in gespecialiseerde bladen als Mad Movies en Schokkend Nieuws, tot zelfs lof in het gerenommeerde vakblad Variety dat het festival prees voor zijn "well-curated array of retrospectives"

DIT IS MIJN HUIS

Na de weidse vlaktes van de spaghettiwestern en de odyssees naar galaxies far, far away, zoekt Offscreen dit jaar de knusheid op van de huiskamer met Home Sweet Home, een dertig titels tellende keur aan haunted house- en home invasion-films die volgens Van Extergem "onze notie van het huis als veilige haven vakkundig om zeep zal helpen".

Bij de eerste cyclus bevindt het onheil zich in huis, bij de tweede komt het gevaar van buitenaf, maar beide laten de kijker huiveren bij de fysieke en psychologische terreur die de personages ondergaan. Net als bij voorbije edities dienen klassiekers als oriëntatiepunten binnen een avontuurlijk cinefiel parcours langs amusante rariteiten, obscure parels en brutale B-films. De op de gothic novel geïnspireerde klassiekers uit de jaren 1960 zoals The haunting, The innocents of The fall of the house of Usher zijn dus van de partij. Zij worden geconfronteerd met later en extremer werk waarin het kwaad zich niet langer schuilhoudt in een kasteel of oud landhuis, maar in een familiewoning, flatgebouw of hotel, zoals in Poltergeist, Inferno of The Shining. "Die laatste is al ontelbare keren op tv uitgezonden, maar wie heeft hem ooit op het grote scherm kunnen bekijken? Wij vertonen er een nagelnieuwe kopie van op onze slotavond."

"Een aanzienlijk deel van onze toeschouwers bestaat uit kenners met aardig wat filmbagage. Maar wij mikken op een ruim publiek en voor wie geen genrespecialist is, functioneren die klassiekers als een opstapje naar het meer gewaagde werk." Onder dat label valt beslist de cyclus home invasion-films, een subversief subgenre van de exploitation-cinema, waarbij onbekenden een woning binnendringen en de onschuldige bewoners terroriseren.

"Het baanbrekende Lady in a cage uit 1964, met James Caan in zijn debuutrol, geldt als het prototype. Peckinpahs controversiële wraakdrama Straw dogs is een schoolvoorbeeld. Met Fight for your life, waarin white trash een zwarte familie aan allerlei sadistische spelletjes onderwerpt, betreden we het terrein van de politiek incorrecte grindhouse. Die film gaat over de schreef, maar op die manier doorbrak hij in 1977 net bepaalde taboes. Fight for your life zegt veel over het geweld en racisme binnen de Amerikaanse maatschappij en doet dat eerlijker dan de toenmalige grote producties. En met de homejackings en gated communities van vandaag is zo'n film absoluut nog relevant."

Voor de toeschouwers die graag verrast worden, serveert Offscreen steeds enkele titels die buiten de lijntjes kleuren. "De spookhuisfilm Hausu is een plezant curiosum," vertelt Van Extergem. "Dat is pure Japanse popart die nog het best te omschrijven valt als een aflevering van Scooby-Doo geregisseerd door Mario Bava. Dead mountaineer's hotel uit Estland was voor mij een ontdekking: een hypnotiserende thriller die qua sfeer schippert tussen psychedelisch en unheimlich. En voor wie tegen een stootje kan, is er het Spaanse In a glass cage, een stilistisch verbluffend, maar hoogst ongemakkelijk makend portret van een oud-nazidokter die de rekening gepresenteerd krijgt. John Waters is een fan, maar hij durft de film niet te tonen aan vrienden!"

VAN VLEES EN BLOED

Met Raro Italiano liet Offscreen in 2009 het publiek proeven van de vintage giallo, de hypergestileerde mediterrane thriller met een ferme dosis barok geweld en gratuit naakt. Die kennismaking krijgt nu een vervolg met de komst van Umberto Lenzi en Ruggero Deodato, twee tenoren van de Italiaanse genrecinema van de jaren 1970 en '80.

Van Extergem: "Lenzi staat bekend als een echte genrehopper en sleaze maestro. Zijn extreem sensationele Cannibal ferox en het groteske zombiefestijn Nightmare City zijn guilty pleasures die we dan ook reserveren voor onze middernachtvertoningen. Maar in de thriller en politiefilm oversteeg hij de pulp. Paranoia uit 1969 is een van de beste vroege giallo's met een stijlvolle fotografie en een gewaagde plot over een louche gigolo die een rijke weduwe - Baby Doll-ster Carroll Baker - aanzet tot sm en drugsgebruik. Paranoia werd in de VS de eerste grote productie die een X-rating kreeg, wat er net toe leidde dat hij volle zalen trok. Maar Lenzi was vooral actief in de poliziesco of brutale politiefilm. Daaruit vertonen we onder meer Almost human (zie Music, maestro!, gh), die ik reken tot de top 5 van het genre."

De tweede Italiaanse gast, Ruggero Deodato, zal zijn hele leven gebrandmerkt blijven als de maker van wat velen de walgelijkste film ooit noemen: Cannibal holocaust, een pseudodocumentair verslag vol afzichtelijke taferelen van een zoektocht naar de laatste kannibalenstam ter wereld.

Van Extergem nuanceert: "Bij zijn release in 1980 werd Ruggero inderdaad beschuldigd van sadisme en dierenmishandeling, maar andere regisseurs hebben zich daar ook aan bezondigd zonder dat er een haan naar kraaide. Voor mij blijft dit een klassieker uit de alternatieve filmgeschiedenis die met zijn gebruik van zogezegde found footage een enorme invloed had op films als The Blair witch project en recenter Cloverfield. Van Deodato presenteren we ook House by the edge of the park, een uiterst agressieve home invasion-film die hem dan weer beschuldigingen van misogynie opleverde. Zo'n controversiële films kun je uiteraard alleen maar brengen mits de juiste omkadering en dus voorzien we Q&A's waarin het publiek Deodato zelf aan de tand kan voelen."

DOOR HET SLEUTELGAT

Naar een competitie voor nieuwe films hoef je op een festival dat vooral inzet op retrospectieven niet te zoeken. Toch presenteert Offscreen jaarlijks ook enkele avant-premières. Van Extergem: "We vinden het belangrijk om aan te knopen bij het actuele filmaanbod. In onze module Offscreenings selecteren we recente producties die wij vernieuwend vinden naar vorm en inhoud. Guilty of romance, bijvoorbeeld, van het Japanse enfant terrible Sono Shion, dat het midden houdt tussen Belle de Jour en Mulholland Drive. Of het werk van Suzan Pitt, een buitenbeentje in de animatie. Zij experimenteert met alle denkbare technieken en komt Visitation voorstellen. Er is nog meer animatie: Maska, het nieuwste pareltje van de geniale Quay Brothers. Die tonen we als voorprogramma bij onze openingsfilm Keyhole van Guy Maddin, de maker van My Winnipeg. Keyhole is zijn eigenzinnige interpretatie van de haunted house-film. Zoals steeds bij Maddin vertelt hij visueel heel geraffineerd, maar het resultaat is bevreemdend en niet voor iedereen weggelegd. Ik ben benieuwd naar de ontvangst."

MUSIC, MAESTRO!

Bij een verjaardag hoort muziek, en dus organiseert Offscreen voor deze vijfde editie twee concerten. Het trans-Alpijnse killer-combo Calibro 35, dat gespecialiseerd is in Italiaanse soundtracks van de jaren 1960 en '70, komt op 13 maart naar het PSK. Van Extergem: "Calibro 35 zal bij de vertoning van Almost human de score van Ennio Morricone live uitvoeren. Almost human uit 1974 is Umberto Lenzi's beste poliziesco, met fenomenale autoachtervolgingen, snoeiharde geweldexplosies en genrevedette Tomas Milian in een onemanshow als psychopaat."

Staat in het PSK de muziek ten dienste van de film, dan worden de rollen omgekeerd bij de passage van het B-Movie Orchestra op 16 maart in de Beursschouwburg. "Deze twaalfkoppige bigband uit Nederland haalt inspiratie uit de soundtracks van zowel spaghettiwesterns en giallo-films als Emmanuelle en de Batman-tv-series, en ondersteunt zijn optredens altijd met uitgekiende beeldsamples. Na het concert gaan we de nacht in met The Lounge Bastard achter de draaitafels, dat is onze eigen Gilles Vranckx!" (vormgever van het festival)

Offscreen Filmfestival
wanneer: 7 > 25 maart 2012
waar: Cinéma Nova, Cinematek, Paleis voor Schone Kunsten, Beursschouwburg en Cinema Rits