Hoe Vlaams is de KVS?

Michaël Bellon
© Brussel Deze Week
19/01/2005
Tot zaterdag is in de KVS nog de voorstelling 'In het lot gevallen' te zien. Het gaat om een bewerking door de Antwerpse auteur Jeroen Olyslaegers van Hendrik Consciences klassieker 'De Loteling', gespeeld in diens taal van toen. Schoon Vlaams dus in een Vlaamse schouwburg, het zal menig Brusselaar plezieren. Of niet? Doet de schouwburg nog wel Alles Voor Vlaanderen? En wat betekent Vlaanderen Voor de KVS?

In stukjes in het Vlaams radicale maandblad 'Meervoud' en in 'De Brusselse Post' van het Vlaams Komitee voor Brussel liet Bernard Daelemans, publicist en politicus voor de Vlaamse Democraten Brussel, zich kritisch uit over de manier waarop de artistieke ploeg van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg invulling geeft aan de 'V' in KVS. Hij stelde "dat de nieuwe directie bij de feestelijke 'comeback' (naar de Arduinkaai, vorig jaar in oktober, red.) meteen duidelijk maakte dat het Vlaams er voor de artistieke en zakelijke leiding eigenlijk teveel aan is." Dat men "naar verluidt alles in het werk heeft gesteld om de benaming Koninklijke Vlaamse Schouwburg te veranderen, en dat er in de tweetalige programmakrantjes zeer relativerend wordt gedaan over de Vlaamse identiteit." Daelemans heeft het over 'identiteitsschaamte' en verwijst daarbij naar de voorstelling 'Massis, the musical' van Johan Heldenbergh over de tragische Vlaamse volksfiguur John Massis, waarin de Vlaamse vlag wordt verbrand. "Een Vlaamse noot is in het multiculturele programma ver te zoeken," schrijft Daelemans nog, terwijl er voor samenwerkingsprojecten met Théâtre National, de Green Light-werkgroep met Afrikaanse kunstenaars en een stuk als Gembloux over de Marokkaanse tirailleurs in de tweede Wereldoorlog wel plaats is. We gingen aan artistiek leider Jan Goossens vragen wat er scheelt. Heeft de KVS last van 'identiteitsschaamte'? Zijn antwoord is omstandig.

Was u geschrokken van deze commentaar?
Jan Goossens: "Ik had wel verwacht dat we meer commentaar zouden krijgen eens we terug in het centrum van de stad zouden werken, op een plek met een rijke geschiedenis die bovendien nog door verschillende mensen wordt geclaimd. Wat me wel verbaast, is dat een aantal mensen meent de V in KVS te mogen claimen en ook het monopolie meent te hebben op de betekenis van die V. Daar willen wij met ons project juist stevig tegen ingaan."

Door de naam van de schouwburg te veranderen?
Goossens: "Het is helemaal niet waar dat wij er ooit aan zouden hebben gedacht de naam KVS te laten vallen. Al waren daar op een bepaald misschien wel goede redenen voor te vinden. Dezelfde redenen waarom men in Antwerpen de KNS tot Het Toneelhuis heeft omgedoopt en in Gent het NTG tot Publiekstheater. Namelijk dat de stadstheaters een gesloten en oubollige reputatie hadden en dat een naamsverandering geschikt was om een echte koerswijziging te markeren. Maar wij hebben die koerswijziging in de Bottelarij kunnen doorvoeren. Daarom hebben wij er juist voor gekozen om de naam te behouden én om ons tot alle delen van die naam te gaan verhouden. Dat we ons ook op allerlei manieren tot die V blijven verhouden, blijkt ten overvloede uit ons hele programma. Maar we hebben het dan wel over een open, een genereus en een intercultureel Vlaanderen. Wij zijn Vlaming zonder misplaatste trots of schroom en ik denk dat het absoluut nodig is dat wij duidelijk maken waar die V volgens òns zou moeten staan."

Toch zijn 'Diplodocus Deks' van Tom Lanoye, de 'Leeuw van Vlaanderen' van Union Suspecte, en 'Massis' van Johan Heldenbergh, voorstellingen die de voorbije maanden in de KVS te zien waren, zeer kritisch. Welke positieve invulling geven zij aan de 'V'?
Goossens: "Het zijn inderdaad kritische voorstellingen, maar ze vertrekken vanuit een groot zelfbewustzijn, een oprechte interesse, en in een aantal gevallen zelfs vanuit de liefde voor Vlaanderen. 'Massis, the musical' is daarvan het beste bewijs. Heldenbergh haalt zijn grof geschut boven als het om het Vlaanderen van vandaag gaat en om de tendens die bestaat om er een monocultureel, onverdraagzaam Vlaanderen van te maken, maar hij zegt ook uitdrukkelijk in de voorstelling dat hij dat doet uit liefde voor Vlaanderen. Uiteraard komen in 'Diplodocus Deks' ook de kleine kanten van Vlaanderen bovendrijven. Maar wie vindt dat die voorstelling alleen daar om draait, heeft echt niet goed gelezen.

Er is hier de afgelopen tijd heel veel energie geïnvesteerd in het uitspitten van onze dramaturgische roots. Dat is een uitdrukkelijke keuze en gaat zelfs ten koste van andere dingen, want je kan niet alles tegelijk lezen en in de gaten houden. Onze werkgroep 'Skilt en Vriend' (enkele jaren geleden opgericht met leden als Hildegard Devuyst en Ivo Kuyl - de twee KVS-dramaturgen, Jeroen Olyslaegers, de Brusselse videokunstenaar Jan Vromann, artistiek leider Dirk Verstockt van Kunstencentrum Nona in Mechelen en schrijver Tom Lanoye, red.) wil een aantal Vlaamse auteurs en werken uit het verleden lezen en bespreken. Teksten die in de KVS zijn opgevoerd en andere. Met de uitdrukkelijke bedoeling concrete resultaten te bereiken. Volgend jaar hebben we zo een groot project met regisseur Eric Devolder over de priester-dichter als icoon van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd."

Zou je die oude teksten ook van a tot z kunnen spelen, zonder ze te bewerken?
Goossens: "Moeilijk. Eén van de dingen die we in de werkgroep hebben vastgesteld is, met alle respect, dat er heel weinig teksten het decennium waarin ze geschreven zijn, hebben overleefd. Zelfs het werk van iemand als Herman Teirlinck is vandaag nog moeilijk verteerbaar. Dat wil niet zeggen dat er hier en daar geen uitzonderingen zijn. Gek genoeg hebben de twee Van Artevelde-teksten van Cyriel Verschaeve (over respectievelijk Jan en Philips Van Artevelde, red.) de meeste indruk op ons gemaakt. Maar dan nog blijft het moeilijk met die teksten binnen de hedendaagse theaterpraktijk aan de slag te gaan. Jeroen Olyslaegers probeert in 'In het lot gevallen' de taal van Conscience zo goed mogelijk te behouden, maar smokkelt via de figuur van de verteller een stuk commentaar en historische context naar binnen. Dat zijn het soort zaken waarover we het in 'Skilt en Vriend' uitvoerig hebben gehad."

In het lot gevallen, van 18 tot 22 januari om 20.30 uur in de KVS, Arduinkaai 7, Brussel, 02-210.11.12, info@kvs.be

:: REACTIE Bernard Daelemans: 'Systematische kritiek stoort'
In een reactie benadrukt Bernard Daelemans dat hij niets heeft tegen een programma dat zich ook richt naar andere taal -en bevolkingsgroepen. "Maar het is de eenzijdige en voortdurende bevraging van de Vlaamse identiteit die mij vooral stoort. Ik had geen weet van de werkgroep 'Skilt en Vriend', maar je merkt het aan de bewoording die de directie van de KVS in haar communicatie gebruikt. De rockzanger Daan wordt in een brochure 'de meest onvlaamse Vlaamse rockster' genoemd. Het lijkt een leitmotiv dat altijd terugkomt." Verder hoopt Daelemans ook nog altijd dat de muurschilderingen die tijdens de restauratie van het KVS-gebouw aan de Lakensestraat bloot kwamen te liggen, nog zouden worden gerestaureerd. De KVS heeft dat liever niet, volgens hen omdat zo'n operatie te duur is en niet in het architecturale plaatje van de nieuwe KVS past. Maar volgens Daelemans speelt het Vlaamse karakter van de muurschilderingen een rol in dat standpunt.

:: REACTIE Vic Anciaux: 'Wel Vlaams, niet op een eiland'
Wie niet van 'identiteitsschaamte' kan worden beschuldigd als het over de Vlaanderen gaat, maar tegelijk een goed zicht heeft op wat er zich op de scène van de KVS afspeelt, is het voormalige Volksunie-boegbeeld Vic Anciaux. "Ik geloof dat ik er wel ongeveer alles gezien heb de laatste tijd, en ik vind de opmerking over het Vlaamse gehalte van de KVS eerlijk gezegd belachelijk. De KVS is zeker Vlaams, maar trekt zich niet terug op een eiland. De schouwburg zoekt zich een plaats in de maatschappelijke context van Brussel. Voorstellingen als 'De Leeuw van Vlaanderen', 'S.T.O.E.M.P'. en 'Gembloux' vind ik van een zeer hoog niveau. Ze getuigen bovendien van zeer veel respect voor de Vlaamse Gemeenschap. Dat wil niet zeggen dat ik niet af en toe ook graag een stuk uit het Vlaamse repertoire of een Shakespeare zou te zien krijgen. Ook daarvoor moet er plaats zijn."

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Cultuurnieuws

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni