'De man dee ma Brussels liede klappe'

In deze kersverse Weik van 't Brussels schrijft Geert van Istendael voor BDW over zijn relatie met het Brussels dialect. Hij deed dat in het Nederlands, want "Brussels es maan mooiertoêl ni." Namens de Academie van het Brussels zorgde Raymond Depoorter voor de vertaling in het Brussels.

Ik zaain in Brussel geboure, mo ni opgebrocht. En Brussels es maan mooier­toêl ni. Ik wunde in Schoêrbeik in d'environs van de stoêse. Maan breu, dee aaver es, eit doe liere leizen en schraaiven in 't Frans, in van dei duigesneie cahierkes. La pipe de papa, de miester aaget echt ni gekopieid van Magritte. Ma zuster gink no de jardin d'enfant, uuk in et Frans. Da gink zoe in Brussel.

En ikke, den benjamin? Awel, ma pa kreig nen job in Utrecht en me veroîsden no Olland. In daan taaid was dat 'n vwajozje van ne gielen dag. As ge da compareit mè den taaid van naa, dèn laa Utrecht persees vêder as Moscou. In Utrecht woêre gien Franse schoule. Was maaine leeve poepa in Brussel blaaive werke, dèn was 'k naa, probablement, ne francophone. Ik zaain ne Vloêmink par hasard!

Noê e joêr of vaaif kiede me wei no Belzjik, mè 'n breuke mier en ne vetten ollandsen accent. Mo me ginken in Luive wuune, da vin ek naa nog altaaid spaaiteg. Et was vè ons strictement verbooie van Luives te liere. Luives, da's e mooilaaik dialekt, vuil mooilaaiker as Brussels, enfin, da's mai gedacht. Toîs klapte waile convenablement Vloms, mo ons klappe weer mè de joêre gecontamineid dui wat da'k loêter 'Verkavelingsvlaams' gut em. En Brussels? Toîs was Brussels de toêl van 't plezeer. Ma pa aaget gelied as zan aavers van de Limburg no Brussel veroîsden, op 't stroêt évidemment. Ternoê baa de kajotters op Helmet. Mai ma kenden uuk 'n dialekt, van d'aageste famille, et Melsbroeks, mo da waa ze mè ons ni klappe. Dialekt was toîs verbooie, excepté et Brussels! Op kommeunefieste declameide ma pa elverskiere le corbeau et le renard. Maître... et cetera.

's Zoêterdoegsoêved mogte me, noê onzen bain en mè ons nat oêr, lëstere no 't radiocabaret: kop en staart. Me vonte da mo flaa, mo me bleiven op post want dèn gink Ketsje komme. Zaain istaurekes en powezeekes waaie me ni mankeire.

En dèn was er menier Put. Monsieur Put! Ma pa aa daane noê de liberoêse in Brussel liere kenne. Ei aa in den bak gezeite. Ei aa eet mis gedoên, binst den ourlog, erg zal da ni geweist zaain, paas ek, mo allei. As em gelibereid weer, es em relieur gewëde, ei aa dat in den bak gelied.

Mr. Put es al lang duud, mo zennen atelier bestoê nog altaaid, eeveranst on de kante van 't zwet vaaiver. Mr. Put was den 'enfant naturel' van 'n vraa dee vui den ourlog foereure kocht vè den Bon Marché. Ze gink doevui tot in Sibeere, nog in den taaid van de tzaars. Ze placeiden ui klaaine; ei kwamp baa werkmensen in Muilebeik terecht, baa meike Van Daele. Ei was vol respect en reconnaissance vè zen mère adoptive. Da moet e goo mens geweist zaain. Baa ui lieden ei et schunste Muilebeiks da ge kent druume.

Ei aa schrik as za ma op bezeuk kwamp mi zenne père adoptif. Dei kwoêmen af in 'n calèche, en as za pa oîstapte, zag de giel stroêt dat daan sjikke pei nen haut de forme dreeg. De kamerotsjes van Muilebeik aafde mi em de zot. Wa vui...

Ei was de slumste van de gielen école primaire, en ne konsiensiuize miester steuden em no den Athénée Royal in de rue du Chêne. Klaaine problème, Put kost mè moîte Frans.

As em, mè zenne père adoptif, van ouver de voêt, no Brussel kwamp, zaa daan brave man: naa zwaaige, ze moote ni uure da me van Muilebeik komme. De schomte van den Brusseleir vè za schuun Brabants. De question linguistique es altaaid 'n affaire sociale geweist, zeikers in Brussel; da wët, de lesten taaid, te waaineg gezeid.

Op den Athénée emme ze Put op de leste bank gezet. Ei aa de juste klieren ni oên, zaan oêr was ni juste gekamd en ei klapte de verkiede toêl. Mo teige Kesmis aa em al zaan gepommadeide kondisipels oit de sjikke familles achter em geloête. Ei was den ieste van de klas, uuk in 't Frans. Ei zôigde de schuun Franse toêl binne, ei leisden alles wa dat em kost vinne, zoewel de classiquen, de romantiquen as de moderne. Mo zaan Muilebeiks zaa em nuut ni vergeite. Loêter es em critique d'art gewëde baa de Peupel. Ei kende de giel scène van Brussel: schilders, écrivains, poèten.

En dèn, ik wei ni oo dat da kwamp zag em, in ieneki in, dat em gedepayiseid weer. De gruute linkse vuivechters mepriseiden de toêl van 't gewuune volk. Ei revolteiden em! Mo jaa, et weer ourlog en ei keesde de kant va den occupant, malgrei dat em toch nen briljante, plezanten anarsjist was. Erreur fatale! Noêderand, van z'an aa kameroêde giene gram pardon te verwachte. Maane katoleeke pa aa kompasse mè em. Dat ei Put nuut ni vergeite.

As Put begost te klappe, was 't fiest, gruut fiest. Pak na 't leive van Jeezus. Oo is 't... As em beizeg was, loêge men onder 't toêfel van 't lache. Loêter em 'k Dario Fo gezeen. Put was beiter. Nen echte komik, niks minger: Marx Brothers, Woody Allen, Bourvil, manjifik, manjifik, mo Put klopte z'allemo. In et Brussels, bien entendu. Alles wa dat em in 't Brussels zei, was juste, plezant, absurd, subverseef, bref, 't was Brussels! 't Was persees dat em dei toêl, met de melankoleeke blagues, zëlf oîtvont. G'uude persees de stad zëlf dui zenne mond.

Ik zet ienege passages da'k ontaaven em, op papee, mo da zaain mo afgitsels. Ge moest et em zeen zegge. Ei was dui 't leive ni bedërve geweist, mo ei kost ons vriedeg doon lache, dui de fors van za Brussels. Dèn mooie toch ni stoem stoên da'k verzot weer op da dialekt. Ik waa et absorbeire, gelak as Put et gedoên aa mè et Frans. Elverskiere da'k in 'n Brusselse stamenei kwamp, dresseide kik maan uure, vè gie woud te misse.

Finalement zaan 'k (in 1980) no maan terre natale weigekomme. Brussel es, nateurlaaik, vuil mier as zaan toêl allien. De lieleke, chaotikke, vervalle grandeur van den 19e siekkel trok ma oên, uuk in et boîteland. Leever Berlin as Munich, Montreal as Quebec en Brussel as Brugge.

Vanaaiges weit ek et wel: ne native speaker zal ek nuut ni zaain. Mo, par chance es et Brussels ien van de raare dialekte da ge kent liere en woe-in da ge kent progresseire.

As, joêre geleie, Lieve Polet ma gevroêgd eit vè in ui tof stamenei 't Werm Woêter mei te doon in et cabaret, dèn em 'k giene second ghesiteid. 'k Zaain wel op de pianobuffet goen zitte, mo petit à petit, onder den influence van Remon Doms en nog ander zaain ek uuk istourekes en powezeekes beginne produiseire. En zeet, et gink ma good af, malgrei da ze ma reguleer op wat erreurs moeste waaize. Neie, ge moet ni zegge: verdeep mo stozje! Ik was kontent da ze ma corrigeidege, ik was gelukkeg! Naa zaain er meense woemei da'k excluzeef Brussels klap. As da giene progrès es?

Ik zaain zuu kontent da't woud toêl in Brussel giene singulier eit. Da g'op stroêt nuut ni wet in wa 'n toel g'eemand kent oênspreike. Dat er nog ander, gopprimeide toêle, gelak as et Berbère of Galicien tot ee gekomme zaain. En da Brussel unilingue Frans zaa zaain, mo da ni zenne! Geif ma dèn mo Paraais. Ik zaain uuk teige den bilinguisme Frans-Ingels. Da's eet vè de raaike meense. Doe eit de prolétaire van deizen taaid niks oên, ge stampt z'allien nog ewa deeper de grond in. En van dei luupen er in Brussel nog rond, geluuf ma, de pourcentage chomeurs rivaliseit mè da van Bucarest en Sofia.

Ik vin et manjifik dat er alle doêge in Brussel teendeuzende meense van alle soute toêle klappe da ze zëlf ni naaig good kenne. Mo in de noêm van Saint-Michel, de Bloemardinne en 't bluut menneke muige me ni tolèreire da 't Brussels oîtstërft! Me muige ni vergeite da 't dialekt, tot noê den ourlog van fieteg, de lingua franca was van de 'populace'.

Brussel eit 'n gruut erreur gedoên. Brussel ei zaan toêl wille pietineire, nog straffer: expulseire! Brussel ei zaan zeel wille verkuupe. As waaile naa tolereire dat ons aa toêl stërft, dèn spaave men op d'humiliations da générations Brussels klaai volk gesubiseid eit, allien oemda z'uilen aaige toêl klapte. Da ze mo ni uure da me van Muilebeik komme!! Zonder zen aa toêl es Brussel Brussel ne mi, geluuf ma mo! Mr. Put, komt oît a graf!

Tekst: Geert van Istendael Brusselse vertaling: Academie van het Brussels/Raymond Depoorter (www.avhb.be); suggesties: Rik Van Roy, nazicht: Sera de Vriendt