Actrice Sandra Hüller kroont zich tot keizerin van Cannes

Niet of maar met welke film wint Sandra Hüller de Gouden Palm? Daar kwam het Festival van Cannes dit jaar op neer. Zeven magere jaren na Toni Erdmann schittert de Duitse in twee van de sterkste films van 2023. Anatomie van haar wonderjaar. “Ik keerde terug naar wat ik écht graag doe: mensen portretteren.”

Een Gouden Palm winnen door er een te verliezen. Een Gouden Palm verliezen door er een te winnen. Het overkwam Sandra Hüller, zeven jaar na haar glansrol in Toni Erdmann. De Duitse actrice excelleert in dé twee films die het meest indruk maakten op het Festival van Cannes. The zone of interest moest uiteindelijk genoegen nemen met de Grand Prix, zeg maar het zilver. In deze verbijsterende Holocaust-film van Jonathan Glazer geeft Hüller gestalte aan Hedwig Höss, die vrolijk een jong gezin runt in een huis dat aan het concentratiekamp van Auschwitz-Birkenau paalt. Echtgenoot Rudolf Höss is kampcommandant.

Op de bioscooprelease van The zone of interest is het nog enkele maanden wachten. De film waarmee Hüller wel de Gouden Palm won, palmt nu al de zalen in. Anatomie d'une chute van Justine Triet is voor de ene helft een rechtbankdrama, voor de andere een anatomie van een huwelijk. Een blinde jongen vindt zijn vader dood terug in de sneeuw voor een chalet in de Franse bergen. Een proces moet uitmaken of zijn moeder, een Duitse schrijfster, een aandeel had in de fatale val. Genadeloos wordt elk detail uit het spaak gelopen huwelijk doorgelicht. De welbespraakte, intelligente vrouw verdedigt zich zo goed en zo sec als ze kan. Met een verbluffende vertolking heeft Hüller een groot aandeel in het welslagen van de film.

Hoe voelt dat, de hoofdrol spelen in de twee beste films van het Festival van Cannes?
Sandra Hüller: Hoe moet ik daar nu op antwoorden? Niemand die het nu nog gelooft, maar ik vond het, nederig en blij, al een hele eer om uitgenodigd te worden voor de competitie. Dat is de belangrijkste prijs. Filmregisseurs worden op slag hoger ingeschat en beter behandeld. De film krijgt een groter platform, meer applaus, meer aandacht. Mensen spreken je erop aan. Tot verbazing van velen won Toni Erdmann destijds geen enkele prijs, maar hoe kon ik teleurgesteld zijn? De recensies waren laaiend, iedereen sprak over de film en hij werd overal ter wereld vertoond. Meer wil je niet.
Het is ook een beetje toeval dat beide films tegelijk in competitie zaten. De opnames van The zone of interest dateren van de zomer van 2021, die van Anatomie d'une chute van de zomer van 2022, en tussenin was er Sisi & Ich van Frauke Finsterwalder (een kostuumfilm over keizerin Sisi en haar gezelschapsdame die begin augustus uitkwam, red.). Gelukkig verschillen de drie personages héél erg van elkaar en vergden ze telkens een heel andere energie.

Heb je het langst aan je deelname aan The zone of interest getwijfeld? Tenslotte speel je de echtgenote van de kampcommandant van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau.
Hüller: Het was in elk geval géén personage dat me aantrok. Ik heb er nooit rekening mee gehouden dat ik ooit een personage zou moeten spelen dat zo nauw betrokken is bij een fascistische onderneming. Ik ben ook niet over één nacht ijs gegaan, ook al is het een groot voorrecht om met Jonathan Glazer te werken en had ik alle vertrouwen in Christian Friedel, mijn tegenspeler. Na lange gesprekken met mensen uit mijn onmiddellijke omgeving, was mijn redenering: iemand moet het doen en misschien moet ik het dan maar doen.

Waarom moet iemand het doen?
Hüller: Het is erg belangrijk om de perversiteit van dit soort mensen en levens te portretteren. Want eigenlijk maken we er ons bijna allemaal schuldig aan. We passen het elke dag toe. We sluiten uit gemakzucht onze ogen voor onheil, voor al wat verontrust of onze rust en comfort bedreigt. De uitdaging die Jonathan Glazer aangaat, is ontzagwekkend. Is het mogelijk, is het geoorloofd om dit te tonen? Kan je vlak naast het concentratiekamp een gezin tonen dat zich lekker ontspant? Razend interessante vragen.

Is Hedwig Höss aan je blijven kleven?
Hüller: Neen, dat heb ik niet toegelaten. Ik was wel blij toen ik ermee klaar was. Ik reed heen en weer tussen Polen en Duitsland met mijn auto en mijn hond, want die heeft ook een rol. De opnames in Oswiecim, dicht bij het Stammlager van het concentratiekamp van Auschwitz, waren uiteraard intens. Net als de rondleiding in Auschwitz. Die zal ik nooit vergeten. Ik ben heel dankbaar voor de opportuniteit en de verwelkoming en de uitleg van de mensen ter plaatse. Dat neem ik mee voor de rest van mijn leven. Maar Hedwig Höss laat ik met plezier achter.

In Anatomie d'une chute speel je een Duitse schrijfster met internationaal succes die getrouwd is met een Fransman en zich in het Frans verdedigt tegen zware aantijgingen. Hoe ging dat in zijn werk?
Hüller: Dat ging vanzelf. Ik ben bevriend met regisseur Justine Triet sinds we samenwerkten voor Sibyl. Een uitstekend scenario, een pittige uitdaging, een hedendaagse en exacte thematiek: daar zegt niemand nee tegen. Justine schreef het scenario met mij in gedachten. Dat ze zoveel vertrouwen in me heeft, maakt het gemakkelijk.

'Dissectie van een koppel' zou als titel te lelijk zijn. Maar dat is wel wat we zien gebeuren. Omdat er een dode is, wordt het huwelijk door justitie tot in de intiemste details ontleed. Publiekelijk.
Hüller: Sandra (de naam van haar personage, red.) heeft het er erg moeilijk mee dat ze intieme details uit haar relatie moet prijsgeven. Verschrikkelijk. Je wenst het niemand toe. Zou jij graag zien dat je huwelijk zo onder de loep wordt genomen?
Maar je raakt belangrijke punten aan. Wat gebeurt er wanneer privézaken plots in het volle daglicht komen te staan? Is het überhaupt mogelijk om een volledig en correct beeld te schetsen van een huwelijk, van een val? In welke mate determineert een echtelijke ruzie van tien minuten het beeld dat de buitenwereld van je heeft? Er is bovendien veel dat helemaal niet kan worden aangetoond. Op een gegeven moment zegt Sandra dronken tegen haar zoon: “Ik hield van je vader, hij was mijn zielsverwant, maar dat kan ik nooit bewijzen, want hoe kan je dat?”

Tijdens een fel gemediatiseerd proces raakten gore details bekend uit de fout gelopen relatie tussen Johnny Depp en Amber Heard. Zie je gelijkenissen met je film?
Hüller: De filmopnames vielen deels samen met het proces. Maar dat is niet meer dan een vreemd toeval. Ik zie vooral verschillen. Amerika heeft een volledig ander juridisch systeem dan Frankrijk. Johnny Depp en Amber Heard werden allebei gehoord. Bij ons wordt er maar één partij gehoord, want de andere is dood.
In elk van ons schuilt een kleine paparazzo die Depp versus Heard van dichtbij wil volgen om alle details te kennen. Tegelijk vind ik het afstotelijk hoe publiek het conflict was en hoe fel dat publiek over hen roddelde en oordeelde.

Is het niet logisch dat het gerecht nauwgezet te werk gaat wanneer er een mens is gestorven, zoals in de film?
Hüller: Natuurlijk. En tegelijk is dat afgrijselijk, pijnlijk en afschrikwekkend.

Justine Triet is na Jane Campion en Julia Ducournau nog maar de derde regisseuse die de Gouden Palm won. Hoe gaat ze te werk?
Hüller: Het fijne aan Justine is dat ze niet eist maar suggereert. Haar werkmethode lijkt hard op die van een theatergezelschap. 's Morgens verzamelen we, drinken koffie en bespreken de dag en het werk. Justine trekt elke dag ruim de tijd uit voor de opnames. Scènes krijgen ademruimte. We krijgen als groep de kans om dingen uit te proberen, fouten te maken en te herbeginnen als het moet.

Je won tal van toneelprijzen met je hoofdrol in Hamlet van William Shakespeare. Was dat business as usual of een bijzondere ervaring?
Hüller: Het was speciaal. Ik kan niet uitleggen waarom, maar die rol, die productie, is een groot liefdesverhaal voor mij. Ik heb er nooit om gevraagd om Hamlet te mogen spelen. Maar toen regisseur Johan Simons me het idee voorlegde, heb ik wel onmiddellijk toegehapt. Ik dacht: een man spelen, zo moeilijk kan dat niet zijn. (Lacht) Sorry, dat was een gemeen grapje. Ik bleek me trouwens miskeken te hebben op Hamlet.

Waar verschilde Hamlet van wat je dacht?
Hüller: Ik had slechts flarden gezien van mannen die Hamlet speelden en ik vond hem altijd een beetje een blasé en arrogant personage, een intellectueel met zware ballen die denkt dat hij alles aankan en vindt dat zijn gekte hem het recht geeft om mensen slecht te behandelen. Daar blijkt niets van aan. Hamlet is echt getroebleerd en wil oprecht de waarheid ontdekken. Hij rouwt de hele voorstelling om de vader die hij verloren is en probeert te achterhalen wie hem gedood heeft.
Ik heb het gevoel dat sommige mannelijke collega's – mijn excuses voor de veralgemening – profiteerden van de gelegenheid om elke avond twee uur lang een klootzak te spelen en zich daar goed bij te voelen. Dat wilde ik niet. Ik besloot geen man te spelen, maar het kind van zijn ouders. Hij is in de eerste plaats erg eenzaam.

Het is niet verrassend dat je uitblinkt, wel dat je pas zeven jaar na je glansrol in Toni Erdmann in de schijnwerpers staat. Of zie je dat helemaal anders?
Hüller: Toni Erdmann heeft veel veranderd. Ineens kreeg ik véél meer aanbiedingen. Men vroeg me vooral voor hetzelfde: zakenvrouwen en komedies. Maar dat had ik al eens gedaan, waarom jezelf herhalen? Het misverstand was ontstaan dat ik een komische actrice ben. Ik ben helemaal niet goed in pointes en bepalen wanneer de kijker moet lachen. Na Toni Erdmann – ik zie de headline al voor me – belandde ik in een soort acteercrisis. Ik wist niet wat ik moest doen of waar ik heen wilde. In het theater had ik het ontzettend naar mijn zin, maar in film probeerde ik van alles uit dat me niet noodzakelijk goed lag. Ik moest draaien en keren om weer arbeidsvreugde te vinden en projecten die mijn geestdrift opwekken. Ik ben uiteindelijk teruggekeerd naar wat ik écht graag doe: mensen portretteren. Uitvissen hoe ze opereren, hun innerlijke gevoelens en interactie met anderen meegeven. Lange tijd was er weinig tot niets en nu zijn er ineens drie films op een rij. Wie is sandra Hüller?

Anatomie d'une chute is vanaf deze week te zien in de zalen